مدارس سرآمد سهم طبقات بالا ۶۱ و نه دهم درصد بیشتر است
برتریها: موضوع پولی شدن و نظام طبقاتی مدارس که دسترسی دانش آموزان خانواده های فقیر را به رشته های پر متقاضی دانشگاه و آینده تحصیلی مناسب کم می کند، مسأله کوچکی نیست، خصوصاً وقتی توزیع مدارس سرآمد و باکیفیت در مناطق اعیان نشین تهران 61.9 درصد بیشتر است.
نظام آموزشی و آموزش وپرورش ایران از مشکلات مختلفی رنج می برد. آموزش غیرکاربری، غیرمهارتی و دروس حفظی، شلوغی مدارس دولتی و نبود امکانات آموزشی و رفاهی در این مدارس، کیفیت پایین آموزش در مدارس عادی، بی انگیزگی معلمان به سبب مشکلات معیشتی قسمتی از این مشکلات است. در عوض امکانات آموزشی و رفاهی در مدارس غیردولتی، تیزهوشان و خاص برقرار است.
همزمان فعالیت گسترده مافیای آموزشی که با کلاس های تقویتی، تست زنی و تضمینی کنکور سالانه هزاران میلیارد تومان از خانواده ها کسب درآمد می کنند تا فرزندان خانواده های پولدار را راهی رشته های آینده دار کنند، در کنار افسردگی و فشار روانی بر دانش آموزان فقط قسمتی از مشکلات پیچیده این نظام ناکارآمد است.
انواع و اقسام مدارس در ایران بر مشکلات این نظام طبقاتی افزوده است. مدارسی که بطور کلی به دو دسته مدارس پولی و غیرپولی تقسیم می شوند. مدارس پولی نیز شامل مدارس دولتی و غیردولتی هستند. مدارسی مانند تیزهوشان، نمونه دولتی و هیأت امنایی همچون مدارس پولی دولتی هستند اما حتی مدارس عادی دولتی که کمترین امکانات را دارند نیز رایگان نیستند و والدین سهم مهمی از هزینه این مدرسه ها را باید به عناوین مختلف پرداخت کنند.
«احمد لاشکی» معاون حقوقی و امور مجلس وزیر آموزش وپرورش با اشاره به و جود ۲۳ نوع مدرسه در کشور می گوید: وجود ۲۳ نوع مدرسه در کشور ایراد بزرگی است و باید به سمت رفع آن برویم. حالا ۲.۵ تا ۳ میلیون دانش آموز در مدارسی غیردولتی هستند و ۱۲.۵ میلیون دانش آموز در مدارس دولتی تحصیل می کنند.
«دکتر ابراهیم سحرخیز» معاون اسبق وزارت آموزش و پرورش در این زمینه به پژوهشگر ایرنا می گوید: مدارس عادی دولتی نماد ۹۹ درصدی ها هستند. مدارسی که فرزندان فقرا در آنها درس می خوانند. دولت برای آنها فقط پول معلمان را پرداخت می کند. این مدارس در عمل هیچ امکاناتی ندارند. کلاس فوق برنامه ندارند. ساعات عادی مدارس را هم آموزگارانی پر می کنند که حال و حوصله ندارند. حقوق کم دریافت می کنند. یا سابقه کم دارند و انگیزه ندارند.
به گفته او، تعداد دانش آموزان در کلاس های مدارس عادی بالای ۴۰ نفر تعریف می شود. تراکم دانش آموز در این مدارس بالاست. مدارس دولتی بطور معمول نیروی کافی ندارند. بیشتر این مراکز مدیران قوی، مربی پرورشی یا مربی بهداشت ندارند. در این کلاس های پرجمعیت خشونت دیده می شود. امکانات و ظرفیت آزمایشگاهی تعطیلست و از امکانات ورزشی کم برخوردار می باشند یا اصلا امکانات ورزشی ندارند.
کارشناس آموزش وپرورش می افزاید: در عوض در مدارس غیردولتی و پولی، دانش آموزان از امکانات مختلف مانند برخورداری از کلاس های فوق برنامه، تقویتی و تضمینی کنکور را دارند. بدین سبب بطور طبیعی دانش آموزان مدارس پولی و فرزندان خانواده های پولدار و مدیران، با تحصیل در این مدارس رتبه های برتر کنکور را به دست می آورند و در آینده مدیران و افراد موثر جامعه خواهند بود.
در چنین شرایطی توزیع مدارس نیز به طبع این سیستم ناعادلانه در مناطق برخوردار و غیربرخوردار متفاوت می باشد. مدارس تیزهوشان و غیردولتی خاص که امکانات آموزشی بیشتری دارند، احتمالاً در مناطق برخوردار بیشتر توزیع شده اند.
جهت بررسی این مساله بصورت نمونه به بررسی توزیع مدارس شهر تهران پرداختیم و برای نمونه توزیع مدارس متوسطه اول را در پایتخت بررسی کردیم تا این پیش فرض را راستی آزمایی نماییم.
بررسی توزیع مدارس پولی و غیرپولی در تهران
اهمیت مدارس متوسطه اول در این است که پایه هفتم، پایه ای تعیین کننده است. پس از آخر دوره ابتدایی، تعیین نوع مدرسه متوسطه اول در حقیقت تعیین سرنوشت دانش آموز است برای اینکه با برگزاری آزمون ورودی مدارس سمپاد یا تیزهوشان پایه اصلی جداسازی دانش آموزان زده می شود. دانش آموزانی که از چند سال قبل با هزینه های فراوان و شرکت در کلاسهای تست زنی در آزمون تیزهوشان قبول و وارد این مدارس می شود، مسیری همیشه و آینده مطمئن تری دارند.
آمارهای اعلام شده از طرف آموزش وپرورش نشان می دهد، ۱۰درصد جمعیت دانش آموزی کشور که حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر هستند، در مدارس شهر تهران تحصیل می کنند. از این تعداد ۱۸۰ هزار نفر در مدارس غیردولتی مشغول به تحصیل هستند. حدود ۱۰ هزار دانش آموز نیز در مدارس تیزهوشان پسرانه و دخترانه متوسطه اول و متوسطه دوم شهر تهران درس می خوانند.
اهمیت مدارس متوسطه اول در این است که پایه هفتم، پایه ای تعیین کننده است. پس از آخر دوره ابتدایی، تعیین نوع مدرسه متوسطه اول در حقیقت تعیین سرنوشت دانش آموز است برای اینکه با برگزاری آزمون ورودی مدارس سمپاد یا تیزهوشان پایه اصلی جداسازی دانش آموزان زده می شود
شهر تهران حدود چهار هزار مدرسه دارد. حدود ۲۲۰۰ مدرسه آن عادی و حدود ۱۸۰۰ مدرسه دیگر نمونه دولتی، هیات امنایی، شاهد، غیردولتی یا خاص و وابسته به نهادهاست. در مقطع متوسطه اول که موضوع بررسی این گزارش است، در شهر تهران ۲۰ مدرسه تیزهوشان، ۴۰ مدرسه نمونه دولتی، ۶۰ مدرسه هیات امنایی، ۵۷۹ مدرسه عادی دولتی و ۳۸۵ مدرسه غیردولتی وجود دارد.
اگر خیابان انقلاب را به عنوان خط جداکننده شمال و جنوب تهران در نظر بگیریم، مناطق ۱، ۲، ۳، ۴، ۵، ۶، ۷، ۸ و ۲۲ در شمال این خیابان و مناطق ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۳، ۱۴، ۱۵، ۱۶، ۱۷، ۱۸، ۱۹، ۲۰ و ۲۱ در جنوب این خط افقی قرار می گیرند. گر چه الزاما همه ساکنان مناطق شمال خیابان انقلاب برخوردار و ثروتمند نیستند و همه ساکنان مناطق جنوب این خیابان از افراد کم درآمد محسوب نمی شوند و ثروتمندان زیادی در جنوب این خیابان و فقرای زیادی در شمال این خیابان سکونت دارند اما برای یک بررسی کلی از وضعیت توزیع مدارس تهران این خیابان محور بررسی قرار گرفت.
داده های مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۵ نشان می دهد، جمعیت ساکن شهر تهران حدود ۸ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر است. بیشترین میزان جمعیت در منطقه چهار این شهر با حدود ۹۲۰ هزار نفر ساکن است که حدود ۱۰.۶ درصد جمعیت پایتخت است. پس از آن به ترتیب منطقه ۵ با ۹.۱ درصد و منطقه ۲ با ۸.۱ درصد در رده های دوم و سوم هستند. پایین ترین میزان جمعیت نیز در مناطق ۹ و ۲۲ با حدود دو درصد در سال ۱۳۹۵ ثبت شده است. البته جمعیت منطقه ۲۲ تهران به سرعت درحال افزایش است.
جدول ترکیب جمعیتی مناطق ۲۲ گانه تهران و نمودارهای آن برمبنای آخرین آمار ثبت شده در مرکز آمار ایران در جداول ذیل ارائه شده است:
نمودار ترکیب جمعیتی تهران برمبنای داده های مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۵
ترکیب سنی جمعیت تهران
بررسی ترکیب جمعیتی تهران برمبنای آمار سال ۱۳۹۵ نشان میدهد که ۵۱.۴ درصد جمعیت تهران در مناطق ۹ گانه شمال خیابان انقلاب و ۴۸.۶ درصد جمعیت این شهر در ۱۳ منطقه جنوب این خیابان زندگی می کنند.
در جدول زیر ترکیب سنی جمعیت تهران دیده می شود. داده های این جدول نشان میدهد مناطق ۱۹ و ۱۸ و ۲۰ جوان ترین مناطق و مناطق ۳ و ۶ و ۱ سالمندترین منطقه های تهران هستند. مرکز آمار ایران همین طور ترکیب سواد ساکنان مناطق ۲۲ گانه تهران را در سال ۹۵ در این جدول اعلام نموده است:
وضعیت سواد ساکنان شهر تهران
برمبنای داده های مرکز آمار در سال ۱۳۹۵ وضعیت سواد ساکنان شهر تهران به این شرح است:
سهم بیشتر بالا شهری ها از مدارس خاص
بررسی پژوهشگر ایرنا نشان میدهد که از میان ۱۱ مدرسه پسرانه تیزهوشان متوسطه اول، چهار مدرسه بالای خیابان انقلاب و هفت مدرسه در جنوب خیابان انقلاب است و از بین ۹ مدرسه دخترانه تیزهوشان متوسطه اول، چهار مدرسه در شمال خیابان انقلاب و پنج مدرسه در جنوب خیابان انقلاب است. در سال تحصیلی جدید حدود ۸۹۶ دانش آموز در مدارس سمپاد پسرانه تهران و حدود ۷۶۸ نفر در مدارس سمپاد دخترانه تهران در مقطع هفتم قبول شده اند.
علاوه بر مدارس تیزهوشان یا سمپاد مدارس خاص دیگری هم هستند که به عنوان مدارس سرآمد متقاضیان زیادی دارند و ورود به آنها با آزمون ورودی و رقابت دانش آموزان مقطع هفتم هم راه است. معروفترین آنها، «مدارس انرژی اتمی» است که در تهران یک مدرسه پسرانه و یک مدرسه دخترانه دارد و هر دو در منطقه ۶ و بالای خیابان انقلاب هستند.
در شهر تهران در مقطع متوسطه اول، ۲۰ مدرسه تیزهوشان، ۴۰ مدرسه نمونه دولتی، ۶۰ مدرسه هیات امنایی، ۵۷۹ مدرسه عادی دولتی و ۳۸۵ مدرسه غیردولتی وجود دارد
مدارس «علوی» نیز دارای یک مدرسه پسرانه در منطقه ۶ و سه مدرسه دخترانه در مناطق ۵، ۱۱ و ۱۳ تهران است. مدارس غیردولتی «سما» وابسته به دانشگاه آزاد اسلامی نیز در تهران چهار مدرسه پسرانه در مناطق یک تا چهار و سه مدرسه دخترانه در مناطق ۱، ۵ و ۶ دارند. مدارس «سرای دانش» نیز که همچون مدارس غیردولتی مطرح با تمرکز بر قبولی کنکور است نیز چهار مدرسه پسرانه در مناطق ۱، ۲، ۷ و ۱۱ تهران و دو مدرسه دخترانه در مناطق ۶ و ۸ تهران دارد که فقط یک مدرسه پسرانه آن در جنوب خیابان انقلاب است.
بیشترین رقابت دانش آموزان در مقطع هفتم که پایه تعیین کننده ای است. برای ورود به مدارس سمپاد یا تیزهوشان است برای اینکه هم کیفیت آموزشی بالایی دارند و هم شهریه حدود ۱۰ میلیونی آن از مدارس غیردولتی با شهریه متوسط ۴۰ میلیون تومانی کمتر است. دانش آموزانی که در آزمون ورودی این مدارس قبول نمی شوند در مرحله بعد به سمت مدارس خاص مانند مدارس انرژی اتمی، علامه، سلام، علوی و شاهد گرایش دارند و پس از آن نوبت به مدارس نمونه دولتی می رسد.
مجموعه مدارس «سلام» در تهران ۱۰ مدرسه پسرانه و چهار مدرسه دخترانه دارد که به جز یک مدرسه پسرانه در منطقه ۹ واقع در تهرانسر، همگی در شمال خیابان انقلاب و مناطق یک رقمی هستند. مدارس «علامه» نیز در تهران پنج مدرسه پسرانه و دو مدرسه دخترانه دارند که همگی در شمال خیابان انقلاب مستقر هستند.
توزیع مدارس دولتی در تهران
مدارس «نمونه دولتی» جزو مدارس باکیفیت دولتی هستند که دانش آموزان زیادی به ویژه آنانکه از ورود به مدارس سمپاد باز مانده اند و تمایل یا توان رفتن به مدارس غیر دولتی را ندارند را جذب می کنند. در شهر تهران در مقطع متوسطه اول ۲۰ مدرسه نمونه دولتی پسرانه و ۱۹ مدرسه نمونه دولتی دخترانه وجود دارد که تقریباً در همه منطقه های تهران دیده می شوند. البته منطقه ۳ و ۲۰ مدرسه نمونه دولتی پسرانه و مناطق ۲۱ و ۲۲ مدرسه نمونه دولتی دخترانه ندارند. تهران همین طور حدود ۶۰ مدرسه متوسطه اول «هیأت امنایی» دارد که ۳۷ مدرسه آن شمال خیابان انقلاب و ۲۳ مدرسه در جنوب این خیابان قرار دارد.
در مقطع متوسطه اول حدود ۳۸۵ مدرسه غیر دولتی در تهران وجود دارد که از این تعداد ۲۳۸ مدرسه در شمال خیابان انقلاب و ۱۴۷ مدرسه در جنوب این خیابان قرار دارند
همه این مدارس با آنکه دولتی محسوب می شوند برای تحصیل دانش آموزان شهریه می گیرند. اما میزان دریافت شهریه آنها متفاوت می باشد. با اینحال بیشترین وجه تمایز دانش آموزان خانواده های پولدار و فقیر در «مدارس غیر دولتی» است که با شهریه های ۳۰ تا ۵۰ میلیون تومانی دانش آموزان طبقات مرفه را جذب می کنند. خیلی از این مدارس تلاش می کنند کیفیت آموزشی قابل قبولی داشته باشند و با کلاس های تقویتی و تست زنی دانش آموزان را برای ورود به دانشگاه و رشته های پر متقاضی آماده کنند.
بررسی های پژوهشگر ایرنا نشان میدهد در مقطع متوسطه اول حدود ۳۸۵ مدرسه غیردولتی در شهر تهران وجود دارد که ۲۳۸ مدرسه از این تعداد معادل ۶۲ درصد در شمال خیابان انقلاب و ۱۴۷ مدرسه معادل ۳۸ درصد در جنوب این خیابان قرار دارند و سهم دختران و پسران از این مدارس تقریباً برابر است. این آمار نشان میدهد که سهم مدارس غیردولتی در مناطق بالای خیابان انقلاب نسبت به جنوب این خیابان ۶۱.۹ درصد بیشتر است.
آنچه می ماند، «مدارس عادی دولتی» است که به عنوان در دسترس ترین مدرسه در همه مناطق وجود دارد. این مدارس حق ثبت نام نکردن دانش آموزانی را که در محدوده آنهاست، ندارند. اما با وجود امکانات حداقلی، این مدارس نیز رایگان نیستند و به بهانه های مختلف برای تامین مخارج مدرسه، هزینه هایی را از خانواده دانش آموزان دریافت می کنند. تعداد این مدارس در مناطق جنوب خیابان انقلاب حدود ۴۵ درصد بیش از شمال خیابان انقلاب است و با آنکه حدود ۵۱.۴ درصد جمعیت شهر تهران در شمال خیابان انقلاب زندگی می کنند. از ۵۷۹ مدرسه عادی دولتی متوسط اول ۲۳۶ مدرسه ۴۰ درصد این مدارس در شمال خیابان انقلاب و ۶۰ درصد در جنوب این خیابان است. در صورتیکه سهم و نسبت مدارس غیر دولتی برعکس است.
بررسی پراکندگی مدارس پولی و غیر دولتی در تهران«پایتخت کشور» باتوجه به جمعیت ۱.۵ میلیونی دانش آموزی و سهم ۱۰ درصدی از کل ۱۵ میلیون دانش آموز کشور نشان میدهد. نه فقط دانش آموزان خانواده های متمول به سبب هزینه های بیشتری که برای فرزندانشان انجام می دهند. در مدارس بهتری ثبت نام می کنند بلکه حتی توزیع جغرافیایی مدارس خاص و غیر انتفاعی نیز در مناطق برخوردار بیشتر است و دسترسی این خانواده ها به مدارس سرآمد بیش از مناطق کمتر برخوردارست. وضعیتی که بررسی کشوری آن می تواند داده های بیشتری را در اختیار کارشناسان و مدیران قرار دهد.
در مجموع بی توجهی به اصلاح این نظام آموزشی طبقاتی، می تواند اثر مضاعفی بر ناعدالتی آموزشی داشته باشد و اختلاف طبقاتی را در آینده ایران تشدید کند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد مدارس سرآمد سهم طبقات بالا ۶۱ و نه دهم درصد بیشتر است