جهان در سراشیبی پیری چشم انداز ۲۰۵۰ چگونه به نظر می رسد؟
به گزارش برتریها، آمارهای سازمان ملل نشان می دهد: در سال 2050، افراد مسن 35 درصد از جمعیت اروپا، 28 درصد آمریکای شمالی، 25 درصد آمریکای لاتین و حوزه کارائیب، 24 درصد آسیا، 23 درصد اقیانوسیه و نیز 9 درصد آفریقا را تشکیل دهند؛ روندی که در ایران نیز به وجود آمده و نیازمند تدبیر است.
یکی از عوامل اصلی موثر بر جایگاه هر کشور در جهان، جمعیت آنست. بدین سبب در حوزه بررسی میزان قدرت یک کشور، عامل جمعیت در کنار شاخصه هایی همچون منابع، موقعیت راهبردی، وسعت جغرافیایی، توان نظامی و غیره حائز اهمیت می باشد.
افزون بر آن، میزان قدرت و امنیت ملی هر کشوری به مسائل جمعیتی پیوند می خورد. امنیت ملی به شاخه های مختلفی نظیر امنیت نظامی، اقتصادی، امنیت محیطی و مطالبی از این دست دسته بندی می شود. عوامل اجتماعی به ویژه جمعیت، در میان عوامل قدرت ملی، مهم ترین نقش را در بخش امنیت ملی ایفا می کند. به عبارت دقیق تر، روندهای رشد جمعیت بر قدرت و امنیت ملی موثر است.
ورود جمعیت جهان به فاز پیری
سال هاست که در مورد تبعات سالخوردگی جمعیت جهان مقالات زیادی نوشته و هشدارهای جدی داده می شود اما طبق آمار هر روز بر سرعت این قطار افزوده می شود.
براساس اطلاعات سازمان ملل، جمعیت جهان به سبب افزایش امید به زندگی و کاهش نرخ زاد و ولد بیشتر درحال پیر شدن است. در سال ۲۰۲۰، بیش از ۱۴۷ میلیون نفر در سراسر جهان بین ۸۰ تا ۹۹ سال سن داشتند که ۱.۹ درصد از جمعیت جهان را تشکیل می دادندبراساس اطلاعات سازمان ملل، جمعیت جهان به سبب افزایش امید به زندگی و کاهش نرخ زاد و ولد بیشتر درحال پیر شدن است. در سال ۲۰۲۰، بیش از ۱۴۷ میلیون نفر در سراسر جهان بین ۸۰ تا ۹۹ سال سن داشتند که ۱.۹ درصد از جمعیت جهان را تشکیل می دادند.
سازمان ملل همچون نهادهایی است که تحقیقات وسیع و مسترمی دراین زمینه ارائه می دهد که آمار ذیل در مورد ترکیب سنی جمعیت جهان در سال ۲۰۲۰ از آن جمله بشمار می رود و برمبنای تازه ترین اطلاعات این نهاد بین المللی است.
این آمار نشان میدهد که جمعیت زیر ۲۰ سال که در سال ۱۹۵۰ حدود ۴۴ درصد تخمین زده می شد در سال ۲۰۲۰ به ۳۳ درصد تنزل یافته است. همین طور نزدیک به ۲۵ درصد از مردم آمریکا ۶۰ سال یا بیشتر سن دارند.
بر پایه این آمار، جمعیت جهان به سبب افزایش امید به زندگی و کاهش نرخ زاد و ولد بیشتر درحال پیر شدن است. در سال ۲۰۲۰، بیش از ۱۴۷ میلیون نفر در سراسر جهان بین ۸۰ تا ۹۹ سال سن داشتند که ۱.۹ درصد از جمعیت جهان را تشکیل می دادند.
براساس آمار سازمان ملل بیشترین گروه سنی در جهان در سال ۲۰۲۰ شامل رده سنی ۲۰ تا ۳۹ سال است که تعداد ۲ میلیارد و ۳۰۰ میلیون یا به عبارتی ۲۹.۹ درصد از جمعیت جهان را به خود اختصاص داده بود.
در نمودار زیر که درصد جمعیت سالمند در جهان را طی سالهای ۱۹۵۰ و ۲۰۵۰ نشان میدهد به خوبی روند پیری جمعیت به تصویر کشیده است.
درصد آمار جمعیت سالمندان در جهان در سالهای ۱۹۵۰ تا ۲۰۲۰ میلادیدر سطح جهانی، تعداد افراد مسن تر بیش از افراد در تمام گروههای سنی جوان تر درحال افزایش هستند. در سال ۱۹۸۰، تعداد کودکان ۰-۹ ساله به میزان قابل توجهی از افراد ۶۰ ساله یا ۶۰ سال به بالا بیشتر بود. بیش از (۱.۱ میلیارد در مقابل ۰.۴ میلیارد) اما انتظار می رود تا سال ۲۰۳۰ جمعیت جهانی افراد مسن از کودکان زیر ۱۰ سال (۱.۴۱ میلیارد در مقابل ۱.۳۵ میلیارد) فراتر رود.
پیش بینی کارشناسان سازمان ملل حاکی است: در سال ۲۰۵۰ تعداد افراد مسن ۶۰ سال یا بالاتر از تعداد نوجوانان و جوانان در سنین ۱۰ تا ۲۴ سال بیشتر خواهد بود (۲.۱ میلیارد در مقابل ۲.۰ میلیارد). همین طور در سال ۲۰۵۰، پیش بینی می شود که از هر پنج نفر یک نفر در سراسر جهان از سالمندان تشکیل گردد.
انتظار می رود در سال ۲۰۵۰، افراد مسن ۳۵ درصد از جمعیت اروپا، ۲۸ درصد آمریکای شمالی، ۲۵ درصد آمریکای لاتین و حوزه کارائیب، ۲۴ درصد آسیا، ۲۳ درصد اقیانوسیه و نیز ۹ درصد آفریقا را تشکیل دهند.
در سال ۱۹۸۰، از هر ۱۰ نفر افراد مسن در جهان، یک نفر آن در اروپا بود و سهم جمعیت ۶۰ ساله یا بالاتر در هیچ کشور یا منطقه ای هنوز به ۲۵ درصد نمی رسید. در سال ۲۰۱۷، سهم افراد مسن در هر ۱۰ کشور با جمعیت سالمند از ۲۵ درصد فراتر رفت و در سال ۲۰۵۰، سالمندان بیش از ۳۹ درصد از جمعیت هر یک از ۱۰ کشور یا منطقه سالمند را تشکیل خواهند داد.
لازم به ذکر است که ژاپن در سال ۲۰۱۷ مسن ترین جمعیت جهان بود (۳۳ درصد ۶۰ سال یا بیشتر) و پیش بینی می شود که این کشور در بحران پیری جمعیت باقی بماند و تا سال ۲۰۵۰ (۴۲ درصد ۶۰ سال یا بیشتر) مردم این کشور را تشکیل دهند. همین طور انتظار می رود که اروپا در سال ۲۰۵۰ عضو ۵ کشور از ۱۰ کشور یا منطقه مسن جهان باشد.
جمعیت ایران حدود ۱۰ سال پیرتر شده است
در سالهای اول انقلاب، نرخ رشد جمعیت کشور حدود سه درصد بود؛ به این معنا که جمعیت سالانه حدود سه درصد نسبت به سال قبل افزایش می یافت، اما از اواخر دهه ۶۰ از این درصد کاسته شد و این رقم در ابتدای ورود به دهه ۸۰ به حدود ۱.۵ درصد رسید و در سال ۱۳۹۸ رشد جمعیت کشور برای نخستین بار به کمتر از یک درصد تنزل یافت. نرخ رشد جمعیت در سال ۹۹ به ۶ دهم درصد رسید و این امر حاکی از آن بود که ایران درحال افول جمعیتی قرار دارد.
بر اساس آمارهای رسمی در سال ۱۳۹۸ در کشور ۱۷۰ هزار نوزاد کمتر از سال ۱۳۹۷ به دنیا آمده و در سال ۹۹ هم نسبت به ۹۸، حدود ۸۰ هزار نوزاد کمتر متولد شد. همین طور «نرخ باروری کلی» (TFR) در کشورمان در سال ۹۸ حدود ۱.۶ اعلام گردید و در ۹۹ نیز به میزان پایین تری رسید؛ این مقدار نزدیک به ۶۵ درصد نرخ باروری مورد نیاز برای حفظ جمعیت کشور است که نشان میدهد به طور قطع شاهد تغییرات جدی در ساختار جمعیتی خواهیم بود.
بسیاری از صاحبنظران با تاکید بر مستندات عملی و آمار رسمی منتشر شده به این نتیجه رسیده اند که سالمندی در ۲۰ سال آینده به ۲ برابر می رسد که جای بسی تامل و تدبیر دارد. بدین سبب ایران که از سال ۱۳۹۵ بیشتر پای به سنین سالخوردگی گذاشته، شوربختانه برآورد می شود که تا سال ۱۴۳۰ سالخورده و پیر شود.
از نگاه ناظران، مؤلفه ها و خاصیت های ساختار جمعیتی کشور درحال تغییر است و چند سالی است که روند پیر شدن جمعیت ایران شروع شده و با سرعت به این سمت درحرکت است. بدین جهت درحقیقت درحال از دست دادن جوانیِ جمعیت هستیم.
در سال ۱۳۳۵ میانه سنی جمعیت ۲۰.۲ سال بوده و در سال ۹۵، میانه سنی حدود ۳۰ سال محاسبه شده که نشان میدهد جمعیت ایران قریب به ۱۰ سال پیرتر شده است.
با توجه به نرخ رشد جمعیت در ایران و کاهش نرخ زاد و ولد، کارشناسان معتقدند تا دو دهه آینده، پیری جمعیت ایران بصورت کاملا ملموس رخ نشان خواهد داد. طبق آمار، جمعیت ایران در آخر چشم انداز ۲۰ ساله کشور، ۱۰۷ میلیون نفر خواهد بود که از این تعداد، بیش از ۱۵ میلیون و پانصد هزار نفر (۱۴/۷ درصد) سالمندان خواهند بود. یعنی جمعیت سالمند کشور از سال ۱۳۸۵ تا ۱۴۰۵ نزدیک سه برابر خواهد شد.
اکنون بیش از دو سوم جمعیت در سن کار و فعالیت هستند. جوانی جمعیت از اواخر دهه ۱۳۸۰ در ایران آغاز می شود و در دهه ۱۴۲۰ اختتام می یابد. طبق آمار، در سالهای ۱۳۹۰ تا ۱۴۲۰ افراد در سن کار بیشترین سهم را در جمعیت کشور دارند اما بعد از ۱۴۲۰ رشد سریع سالمندی در کشور سبب می شود فقط حدود نیمی از جمعیت کشور در سن کار و فعالیت باشند؛ در صورتیکه ۳۲ درصد افراد جامعه را سالمندان می سازند.
جمعیت ایران در آخر چشم انداز ۲۰ ساله کشور، ۱۰۷ میلیون نفر خواهد بود که از این تعداد، بیش از ۱۵ میلیون و پانصد هزار نفر (۱۴/۷ درصد) سالمندان خواهند بود. یعنی جمعیت سالمند کشور از سال ۱۳۸۵ تا ۱۴۰۵ نزدیک سه برابر خواهد شد
تبعات و نتایج پیری جمعیت
این پرسش به ذهن می رسد که پیری جمعیت ایران چه پیامدهایی دارد؟ آن گونه که پیش تر اشاره شد، می توان اثرات و نتایج حاصل از پیری جمعیت ایران را در پنج دسته اصلی اقتصادی، اجتماعی، دفاعی-امنیتی، سیاسی و جمعیتی بیان کرد که در ادامه شرح داده شده است. همه این عوامل و شاخص ها بر سطح اقتدار و امنیت ملی تاثیر می گذارند.
اقتصادی: کاهش نیروی کار، کاهش سطح درآمد خانوار، کاهش سطح نوآوری، کاهش سطح تولید، افزایش بار مالی، کاهش سرعت توسعه، افزایش سلطه اقتصادی، کاهش سطح تولید و نیازمندی به داروهای خاص.
اجتماعی: تغییر سن کار، کاهش تعداد جمعیت نخبگان، کاهش نیروی کار فعال جامعه، نیاز به نگهداری و مراقبت، نیازمندی به خدمات بهداشتی و سلامت در سطح بالا، فشار زیاد به بیمه های اجتماعی، تغییر سبک زندگی خانوارها.
دفاعی – امنیتی: کاهش تعداد افراد در محدوده سنی مشمول سربازی، افزایش زمان خدمت سربازی، کاهش نشاط و پویایی نیروهای نظامی، کاهش نخبگان نظامی، ضعیف شدن بنیه دفاعی کشور، کاهش تولیدات نظامی، کاهش سطح خودکفایی تولیدات نظامی، مجبور به استفاده از نیروهای امنیتی اجاره ای.
سیاسی: کاهش توان اقتصادی بین المللی، کاهش قدرت بین المللی، کاهش رابطه و همکاری با کشورهای همسایه، کاهش قدرت چانه زنی خارجی.
جمعیتی: ایجاد شکاف نسلی، بالا رفتن سن ازدواج، تغییر نظام تربیتی خانوار.
جمع بندی
علت روند پیری جمعیت ایران را می توان به سیاست های انقباضی کنترل جمعیت در دهه ۷۰ ارتباط داد یا همان شعار معروف «فرزند کمتر، زندگی بهتر». از طرفی سن ازدواج در کشور به دلایلی نظیر اوضاع اقتصادی، بیکاری، کاهش درآمد و افزایش هزینه ها و تغییر الگوی زندگی بالا رفته است. در نتیجه باید از برنامه ریزی ها و اقدامات مناسب برای تعادل بخشیدن به این پدیده استقبال شود برای اینکه با افزایش تعداد سالمندان، تعداد نیروی کار جوان و نیز نخبگان کاهش پیدا می کند که سبب ضربه به رشد اقتصادی کشور خواهد شد.
علت روند پیری جمعیت ایران را می توان به سیاست های انقباضی کنترل جمعیت در دهه ۷۰ ارتباط داد یا همان شعار معروف «فرزند کمتر، زندگی بهتر»افزون بر آن، با افزایش روند سالخوردگی و سالمندی، جمعیت کشور نیاز به مراقبت و صرف هزینه های بیشتری دارد و باید برنامه های اساسی برای پشتیبانی از جمعیت سالمندان در کشور نیز در نظر گرفت. ذکر این نکته لازم است که هنگامی که جامعه به سمت تک فرزندی پیش می رود، خانه های سالمندان بیشتر بیشتر می شود. علاوه براین نگهداری از سالمندان مستلزم برخورداری از خدمات دارویی و بهداشتی، هزینه، زمان و نیروی کار است که خود به خود قسمتی از نیروی کار موجود در چرخه تولید را به این سمت سوق می دهد.
منبع: bartariha.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد جهان در سراشیبی پیری چشم انداز ۲۰۵۰ چگونه به نظر می رسد؟