ایران و مجمع مجالس آسیایی فرصتی برای نهادسازی قاره ای
برتریها: «مجمع مجالس آسیایی» (آپا) بعنوان یکی از سازمان های بین المللی قاره ای بااینکه برخلاف دو پارلمان اروپا و آفریقا و به سبب نبود تجارب لازم در زمینه نهادسازی قاره ای، هنوز تا رشد وتکامل فاصله دارد اما درصورت کاربست راه حل ها و رفع موانع از پتانسیل بالایی برای تامین منافع مشترک برخوردارست.
یکی از مهم ترین ابعاد دیپلماسی پارلمانی، مشارکت فعال قوه مقننه در سازمان های بین المللی پارلمانی است که از مهم ترین موارد آنها می توان به عضویت مجلس شورای اسلامی در اتحادیه بین المجالس جهانی، اتحادیه بین المجالس کشورهای اسلامی و مجمع مجالس آسیایی اشاره نمود.
دیپلماسی متوازن قوه مقننه در اتحادیه های پارلمانی، مصداقی از اهتمام قانون گذاران برای مردمی سازی کارهای دیپلماتیک مجلس شورای اسلامی است. در این میان مجمع مجالس آسیایی از اهمیت بالایی در راهبرد پارلماسی جمهوری اسلامی ایران برخوردارست برای اینکه دبیرخانه دائمی آن در تهران قرار دارد و ظرفیت بالایی را برای توسعه کارهای دیپلماتیک مجلس شورای اسلامی فراهم نموده است.
مجمع مجالس آسیایی از اهمیت بالایی در راهبرد پارلماسی جمهوری اسلامی ایران برخوردارست برای اینکه دبیرخانه دائمی آن در تهران قرار دارد و ظرفیت بالایی را برای توسعه کارهای دیپلماتیک مجلس شورای اسلامی فراهم نموده است
مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی اسفندماه سال قبل در مقاله ای با عنوان «دیپلماسی پارلمانی؛ مجمع مجالس آسیایی و الزامات فراروی جمهوری اسلامی ایران» به تشریح این مساله پرداخت که خلاصه ای از آن در ادامه خواهد آمد؛
فلسفه و تاریخچه پیدایش آپا
ایده تاسیس «مجمع مجالس آسیایی» یا «آپا» برای نخستین بار توسط مرحوم «حسین شیخ الاسلام» نماینده فقید مجلس هفتم عنوان شد که از حامیان شکل گیری «بازار یکپارچه انرژی آسیا» و انعقاد معاهده دوستی بین کشورهای آسیایی بود.
سرانجام با تقاضای برخی از کشورهای آسیایی خصوصاً کشورهای جنوب شرق آسیا در خصوص تاسیس نهادی مشابه پارلمان اروپا، بعد از تصویب منشور یازده ماده ای در اجلاس داکا (پایتخت بنگلادش) در سپتامبر ۱۹۹۹، «مجمع پارلمان های آسیایی برای صلح» با هدف توسعه دموکراسی، حقوق بشر و ثبات منطقه ای تاسیس شد که نخستین تجربه کشورهای آسیایی درایجاد یک پارلمان آسیایی بود.
در این اجلاس با حضور ۱۰۹ قانونگذار آسیایی، گام های اولیه برای تدوین اساسنامه مجمع و پیش نویس منشور حقوق بشر آسیایی برداشته شد. تمام بخشنامه های مجمع باید بر طبق مفاد منشور آپا تنظیم شود که در ماده پانزدهم منشور، مورد تایید اعضا قرار گرفته است.
عنوان «مجمع پارلمان های آسیایی برای صلح» در هفتمین اجلاس مجمع عمومی مورخ دوازدهم تا چهاردهم نوامبر ۲۰۰۶ (آبان ماه ۱۳۸۵ ) در تهران به «مجمع مجالس آسیایی» تغییر یافت. در بیانیه تهران بر نقش پارلمان های آسیایی در پیشبرد دموکراسی، مبارزه با تروریسم و چندجانبه گرایی تاکید و بندهای الحاقی زیر به اهداف و ماموریت های آپا اضافه شد:
ـ استقرار صلح پایدار و همکاری سازنده در دو سطح دولت ها و ملت ها
ـ توسعه روابط دوستانه بین ملت ها بر طبق اصل برابری و احترام متقابل
ـ فراهم سازی بستر «توسعه متوازن پایدار» در تمامی عرصه های اقتصادی، اجتماعی، علمی و فناوری
ـ شناسایی ظرفیت های بالقوه ملت های آسیایی و هدایت آن به سمت گسترش منافع مشترک
همچنین مجمع مجالس آسیایی بعنوان یک ساز و کار منطقه ای پویا در زمینه تعاملات بین پارلمانی دارای حوزه فعالیت گسترده و متنوعی است و طیف قابل توجهی از موضوعات مهم منطقه ای و بین المللی همچون مبارزه مقابل فساد، تحقق عدالت در زمینه سلامت و بهداشت، مبارزه با قاچاق مواد مخدر، تقویت عناصر همکاری و دوستی میان اعضا، کاهش فقر، پشتیبانی از محیط زیست، پشتیبانی از تنوع فرهنگی، مبارزه با قاچاق اقلام فرهنگی، حقوق بانوان، جوانان و سالمندان و نیز وضعیت هایی مانند جنایات رژیم اشغالگر قدس در سرزمین های اشغالی فلسطین را شامل می شود. مجمع مجالس آسیایی بمنظور انسجام و پیگیری منظم اقدامات خود در این عرصه ها و دیگر موضوعات مورد نظر اعضای آن، قطعنامه های سالانه ای را تصویب می کند.
لازم به ذکر است که اتحادیه های پارلمانی هنوز از حق اتخاذ تصمیمات الزام آور برای کشورهای عضو برخوردار نیستند ولی نقش مهمی را در توسعه دیپلماسی پارلمانی دوجانبه، تقویت منطقه گرایی و توسعه دیپلماسی اقتصادی ایفا می کنند.
اصول تاسیس، اهداف و شرایط عضویت
اصول هفتگانه تاسیس
ـ »برابری اعضا»
ـ حاکمیت ملی، «همزیستی مسالمت آمیز» و «عدم مداخله در امور داخلی یکدیگر»
ـ اعتقاد به دوستی و «حل وفصل مسالمت آمیز اختلافات»
ـ تشویق اعضا به رعایت حقوق بشر، مخالفت با تروریسم و شناسایی حق آزادی ملت ها
- همکاری پایدار درباب «توسعه پایدار» و صیانت از محیط زیست
ـ ایجاد نهادهای مشترک برای آماده سازی زیرساخت ها و توسعه اقتصادی بوسیله اشتراکات منطقه ای
ـ هماهنگ سازی قوانین و رویه های حقوقی از میان اعضای مجمع با در نظر گرفتن تنوع تجارب سیاسی، اقتصادی و فرهنگی آسیا بمنظور دستیابی به قوانین مشترکاهداف پنجگانه
ـ ترویج آزادی، عدالت اجتماعی، صلح و امنیت برای رسیدن به اهداف مجمع
ـ اشتراک گذاری دانش روز در حوزه های مختلف و ترویج آن بین اعضا بمنظور ارتقای پیشرفت و برابری
ـ بهره برداری خالقانه از منابع انسانی، طبیعی و تامین منافع همه اعضا و به رسمیت شناختن اقتدار دائمی آنها بر منابع طبیعی خود
ـ ارائه تسهیلات رفاهی برای ارتقای سطح سلامت و تغذیه جمعیت اعضا
ـ کمک به ادغام کشورهای آسیایی بمنظور استفاده از ظرفیت آنان در منطقهاعضا و شرایط عضویت-مجمع عمومی بعنوان با اهمیت ترین رکن مجمع مجالس آسیایی، شامل هیات های پارلمانی کشورهای عضو است که برای دوره های دوساله انتخاب می شوند. هم اکنون، مجمع عمومی دارای ۴۴ عضو رسمی و ۱۴ عضو ناظر است. هر عضو متناسب با تعداد جمعیت کشورش، از حق رای برخوردارست.
- عضویت در این مجمع برای پارلمان های ملی کشورهای مستقل آزاد است. پارلمان های ملی کشورهای مستقل آسیا می توانند در هر زمان، درخواستشان را برای پیوستن به مجمع مجالس آسیایی ارائه دهنددر ادامه به با اهمیت ترین فرصت ها و نیز موانع فراروی توسعه همگرایی بین پارلمان های آسیایی نیم نگاهی خواهیم انداخت و تنها به ذکر عناوین بسنده خواهیم کرد؛
فرصت ها و مزایا
- توسعه دیپلماسی اقتصادی
- گسترش منطقه گرایی
- توسعه دیپلماسی شهری
- ایجاد بازار یکپارچه انرژی
- ارتقای امنیت زیست محیطی
- شریک مساعی برای استقرار امنیت پایدارموانع و کاستی ها
- دلیلهای سیاسی و امنیتی
- منظم نبودن زمان برگزاری نشست های مجمع عمومی
- فقدان تجارب لازم درباب نهادسازی قاره ای
- اختلافات بودجه ای
- نبود اجماع پیرامون دغدغه های مشترک قاره ای
- نبود رکن نظارتی برای دیده بانی و هماهنگ سازی کمیته های دائمی
- نبود پیوند ساختاری بین کمیته های دائمیراهکارها
برخی راهکارهایی که می توانند نقش و جایگاه مجمع مجالس آسیایی را در معادلات قاره ای و منطقه ای بالا برند عبارتند از:
الف) اعتمادزایی در قالب نظریه کارکردگرایی
براساس نظریه کارکردگرایی، مذاکره پیرامون منافع مشترک و موازی به کاهش اختلافات مذاکره کنندگان منتهی می شود. در همین رابطه، تاکید اعضای مجمع مجالس آسیا بر منافع مشترک و اجتناب از برجسته سازی حوزه های مورد اختلاف، پروسه همگرایی بین اعضا را تسریع می بخشد. بنا بر این صرف نظر از وجود اختلافات ایدئولوژیک بین برخی کشورها، الزم است اعضا پیرامون منافع مشترک منطقه ای و قاره ای مذاکره کنند. برای مثال جرائم سازمان یافته، امنیت غذایی، مبارزه با فساد، توسعه پارلمان های فناوری پایه، مقابله با قاچاق مواد مخدر و قاچاق انسان، تأسیس شبکه های تلویزیونی پارلمانی، مقابله با تروریسم اقتصادی و مقابله با خشونت های قومی، فرقه ای و مهار افراط گرایی از با اهمیت ترین دغدغه های مشترک پارلمان های آسیایی است که مذاکره پیرامون آنها می تواند قوام و انسجام مجمع مجالس آسیایی را بیش از گذشته افزایش دهد.
تاکید اعضای مجمع مجالس آسیا بر منافع مشترک و اجتناب از برجسته سازی حوزه های مورد اختلاف، پروسه همگرایی بین اعضا را تسریع می بخشد
ب)توسعه ائتلاف های پارلمانی منطقه ای
بسیاری از اتحادیه های پارلمانی منطقه ای بر طبق مولفه های جغرافیایی یا اقتصادی شکل گرفته اند. در همین راستا توسعه همکاریهای پارلمانی بین کشورهای عضو اکو، شکل گیری اتحادیه پارلمان های حاشیه دریای خزر، تحکیم روابط پارلمانی بین سه کشور فارسی زبان (ایران، افغانستان و تاجیکستان) و گسترش همکاریهای پارلمانی در قالب سازمان همکاریهای شانگهای می تواند پتانسیل همگرایی در مجمع مجالس آسیایی را ارتقا دهد.
ج) مستندسازی تجارب دیپلماتیک پارلمان های آسیایی
مجمع مجالس آسیایی از مراجع مهم تجمیع، گردآوری و مستندسازی تجارب موفق پارلمان های آسیایی است.
د) برگزاری نشست بین روسای مراکز پژوهشی پارلمان های آسیا
اشتراک گذاری دانش و تجارب بین مراکز پژوهشی پارلمانی آسیایی می تواند به توسعه دیپلماسی پژوهشی کمک نماید. درباب تعاریف برخی واژگان ازجمله صلح، گروههای تروریستی و افراط گرایی؛ پارلمان های آسیایی باید به فهم مشترک دست یابند و مراکز پژوهشی پارلمانی نقش مهمی را در این راستا ایفا می کنند.
فرجام سخن
هرچند مجمع مجالس آسیایی از سازمان های بین المللی قاره ای است که برعکس دو پارلمان اروپا و آفریقا و به علت فقدان تجارب لازم در زمینه نهادسازی قاره ای، هنوز خیلی از ظرفیت های آن آزاد نشده اما به علت جغرافیای غنی فرهنگی، انرژی و اقتصادی کشورهای آسیایی، مجمع مجالس آسیایی از پتانسیل بالایی برای مردمی سازی پارلمان در سطوح قاره ای و ایجاد نهادهای لازم برای تامین منافع مشترک برخوردارست.
مزیت های راهبردی جمهوری اسلامی ایران در معادلات جغرافیای انرژی، کریدورهای بین المللی و جغرافیای سیاسی، وزن سیاسی و اقتصادی کشورمان را در سیاست های راهبردی آپا بطور قابل توجهی افزایش داده استاز طرفی باتوجه به نقش سازنده مجلس در پروسه تحول ساختاری و کارکردی مجمع مجالس آسیایی، هرگونه توسعه دیپلماسی متوازن با کشورهای عضو این سازمان، بصورت مستقیم برد دیپلماسی پارلمانی جمهوری اسلامی ایران را در گام دوم انقلاب می افزاید.
مجمع مجالس آسیایی یکی از ظرفیت های دیپلماتیک مهم مجلس شورای اسلامی برای توسعه منطقه گرایی و دیپلماسی پارلمانی اقتصادیست. از طرفی این مجمع با ارائه ابتکارات سیاسی، نقش مهمی را در تنش زدایی و حل وفصل مسالمت آمیز اختلافات ایفا می کند.
در این میان نقش مهم مجلس شورای اسلامی در تاسیس و ارتقای فرایندهای مجمع، استقرار دبیرخانه دائمی در تهران و همین طور ریاست جمهوری اسلامی ایران در کمیته دائمی اجتماعی و فرهنگی، ظرفیت تاثیرگذاری قوه مقننه در مجمع مجالس آسیایی را بصورت محسوسی تقویت کرده است.
افزون بر آن، مزیت های راهبردی جمهوری اسلامی ایران در معادلات جغرافیای انرژی، کریدورهای بین المللی و جغرافیای سیاسی، وزن سیاسی و اقتصادی کشورمان را در سیاست های راهبردی آپا بطور قابل توجهی افزایش داده است.
مشارکت هوشمند مجلس شورای اسلامی در اجلاس عمومی سران و نشست های کمیته های دائمی، می تواند ظرفیت مناسبی را برای ایجاد منطقه گرایی پارلمانی فراهم آورد. بنا بر این شایسته است در راهبرد دیپلماسی پارلمانی مجلس شورای اسلامی در گام دوم انقلاب بر طبق چهار پیشران« هوشمندسازی»، «مردمی سازی»، «شفافیت» و «ارتقای کارآمدی»، برنامه اقدام گام به گام و نقشه راه قوه مقننه در مجمع مجالس آسیایی، اتحادیه بین المجالس اسلامی و اتحادیه بین المجالس جهانی ریل گذاری شود و مرجعی برای هماهنگ سازی کارهای وزارت امور خارجه و قوه مقننه در نهادهای بین المللی پارلمانی معین شود.
همچنین بایگانی دیجیتال و مستندسازی کارهای دیپلماتیک قوه مقننه در اتحادیه های پارلمانی و تدوین کتب مرجع درباب تاریخ شفاهی نقش پارلمان ایران در نهادهای بین المللی پارلمانی می تواند در چابک سازی، کارایی و شفاف سازی کارهای دیپلماتیک نمایندگان مجلس شورای اسلامی موثر باشد.
منبع: bartariha.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد ایران و مجمع مجالس آسیایی فرصتی برای نهادسازی قاره ای