نگاهی به پدیده مهاجرت پرستاران در ایران و جهان؛
پرستاری رسالت یا صنعت؟
پرستاری شغلی است که به علت ارزش های ترویجی و فرهنگ عمومی، در کشور ما نگاه ها به آن تا حدی متفاوت با سایر کشورها است. به همین دلیل، پدیده مهاجرت پرستاران در ایران ابعادی مضاعف می یابد.
«فرشتگان سفیدپوشی که در بیمارستان ها و مراکز درمانی برای کاستن از رنج بیماران شب را به بامداد می دوزند و ورای تحملی بشری، آسودگیشان را وقف رسیدگی به دردمندان می کنند»؛ این برساختی همچنان غالب درباره شغل پرستاری است که با وجود دگرگونی نگاه ها به مسائل و واقعیات در روزگار ارتباطات و کوران خبرها چندان مخدوش نشده است.
مهاجرت فرشتگان سفیدپوش
بروز همه گیری کرونا، هاله ستایش آمیز پیرامون این حرفه را پررنگ تر و ملموس تر از پیش کرد و پرستاران بعنوان پیشگامان جنگ «مدافعان سلامت» با ویروس تاجدار، مورد تمجید و سپاسداری عمومی قرار گرفتند و آن هایی را که به علت حضور در مراکز درمانی و مبتلا شدن به کرونا جانشان را از دست دادند، «شهید سلامت» نامیدند.
از سوی دیگر و در حالیکه روز جهانی پرستار پنجم ماه می(۱۵ اردیبهشت) است، در ایران ولادت حضرت زینب(س) روز پرستار(۹ آذر ۱۴۰۱) نام گرفته که این مورد لایه های ارزشی حول مفهوم پرستاری را به نمایش می گذارد.
پرستاران اما قبل از پرستار بودن انسان هایی با نیازهای خاص یک انسانند؛ همچون اطمینان از تأمین نیازهای اولیه یعنی موضوعی مهم که سبب شده پدیده مهاجرت پرستاران به کشورهای دیگر شکل بگیرد.
حتی اگر سخنان هر از چندگاه مسؤلان بهداشتی یا نمایندگان صنف پرستاری درباره مهاجرت پرستاران از کشور و آمار و ارقامشان را نشنیده باشیم، فقط کافی است ترکیب «مهاجرت پرستاران» را جست وجو نماییم تا متوجه شویم یکی اصلی ترین حرفه هایی که موسسه های مهاجرتی، رفتن از ایران را برای اهالی آن تبلیغ می کنند، پرستاری است.
۱۶ درصد پرستاران در سرتاسر جهان متولد کشورهایی متفاوت با محل خدمت خود هستند. در بریتانیا نزدیک به ۳۰ درصد و در استرالیا افزون بر ۳۵ درصد.
این وضعیت قبل از کرونا هم وجود داشت اما به قول کارشناسان و فعالان حوزه بهداشت و درمان، بروز همه گیری کرونا به آن دامن زده است. از طرفی باید گفت هر چند مهاجرت پرستاران پدیده ای جهانی است و در بسیاری موارد به علت یافتن موقعیت شغلی بهتر و دستمزد انجام می شود اما عوامل دیگری هم در آن دخیل است که احتیاج به بررسی های عمیق و گسترده دارد.
در این نوشتار سعی شده پدیده مهاجرت پرستاران در جهان و ایران در ارتباط با وضعیت شغلی و حرفه ای بررسی شود.
مهاجرت پرستاران؛ پدیده ای به گستردگی جهان
همچنان که اشاره شد بروز همه گیری به تشدید مهاجرت کادر درمان در سرتاسر جهان منجر گردیده است. «نیویورک تایمز» در مقاله ای که ژانویه ۲۰۲۲(دی ماه ۱۴۰۰) در اینباره منتشر ساخته یادآورشده هر چند کشورهایی مانند کانادا، انگلیس و آمریکا به علت این که جزو ثروتمندهای بین الملل محسوب می شوند از مقاصد پرطرفدار پرستاران مهاجر قرار داشته و دارند اما این نگرانی هم همواره در سیستم درمانشان وجود داشته که این سیستم به علت جذب نیروهایی با تخصص و کارآمدی ناکافی، صدمه ببیند؛ نگرانی که البته پس از کرونا رنگ باخت و کشورهایی مانند آلمان و فنلاند با حساسیت های به نسبت بالا هم درهایشان را به سمت پرستاران مهاجر گشودند.
به گزارش OECD در بین کشورهای صادرکننده پرستار، هند و فیلیپین پیشتازند اما کشورهای واردکننده همچون ایتالیا، آلمان و انگلیس هم سالانه نیروهای پرستارشان را از دست می دهند. این رسانه آمریکایی به نقل از مدیر یک موسسه بین المللی استخدام نیروی کار می نویسد: ماهانه یک هزار پرستار از کشورهای آفریقایی، فیلیپین و کشورهای حوزه کارائیب به آمریکا می آیند. با عنایت به این که آمریکا در سالیان زیادی نیروی پرستاری از خارج جذب می کند، بعد از همه گیری کرونا، تقاضا برای کادر پرستاری در مراکز بهداشتی این کشور از وضعیت متعارف سه دهه گذشته، بالاتر رفته است. نام حدود ۱۰ هزار پرستار خارجی با پیشنهاد کار در آمریکا در لیست های انتظار مصاحبه برای دریافت ویزا در سفارتخانه های آمریکا در سرتاسر دنیا، ثبت شده است.
در این اوضاع، کانادا پیش شرط های دانستن زبان برای اقامت را تسهیل و روند شناسایی مدارک پرستاران آموزش دیده خارجی را تسریع کرده است. ژاپن راهی تازه برای اقامت کارگران موقت برای مراقبت از سالمندان گشوده است. آلمان به پزشکان آموزش دیده خارجی اجازه می دهد به صورت مستقیم بعنوان دستیار پزشک مشغول شوند.
البته همه این ها به این معنا نیست که کشورهای توسعه یافته نیازشان به پرستار برطرف شده یا خود مبدا مهاجرت قرار نگرفته اند.
تارنمای نشریه «فارین پالیسی» اواخر اکتبر ۲۰۲۱(آبان ۱۴۰۰) گزارشی درباره پدیده مهاجرت و دشواری های حرفه پرستاری منتشر نمود که در بخشی از آن با استناد به آمار سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) آمده است: ۱۶ درصد پرستاران در سرتاسر جهان متولد کشورهایی متفاوت با محل خدمت خود هستند. در بریتانیا نزدیک به ۳۰ درصد و در استرالیا افزون بر ۳۵ درصد.
در میان کشورهای صادرکننده پرستار، هند و فیلیپین در صدر فهرستی قرار دارند که از ایتالیا تا زیمباوه نامشان در آن قرار گرفته است. کشورهایی مانند لهستان، رومانی و حتی انگلیس هم جز کشورهایی هستند که نیروهای پرستارشان را از دست می دهند. در این لیست بعنوان مثال کشوری مانند گویان ۲۸ درصد از پرستارهایش سالانه به سمت سایر مقاصد مهاجرت می کنند.
به نوشته فارین پالیسی، کرونا سبب تحولات جدی در وضعیت پرستاران در مناطق مختلف شد. بعنوان مثال در حوزه کشورهای کارائیب به علت مهاجرت، ۴۰ درصد از مشاغل در ارتباط با پرستاری خالی شد. در کشورهای پیشرفته هم مهاجرت جریان دارد. حدود ۷ هزار پزشک آلمانی در سوئیس کار می کنند چونکه حقوق بیشتری به آنها پرداخت می شود. انگلیس هر چند از هند و فیلیپین پرستار استخدام می کند اما از کشورهایی مانند ایتالیا، پرتغال و لهستان هم پرستار می گیرد.
نگاه صنعتی به پرستاری و نتیجه آن یعنی «فرسایش»
فارین پالیسی می نویسد: از میان مهم ترین کشورهایی که پرستار صادر و نیاز مناطقی چون حاشیه جنوبی خلیج فارس به پرستار را تأمین می کنند یعنی هند و فیلیپین، دومی گرفتار وضعیتی خاص شده است.
بنابر آماری رسمی، نزدیک به ۶۰ هزار پرستار در ایران به امنیت شغلی نیاز مبرم دارند. به نوشته تارنمای این اندیشکده، تا قبل از کرونا این کشور جزیره ای حدود ۲۵ درصد نیاز جهان به پرستاران خارجی را تأمین می کرد و از جانب آنها رقمی نزدیک به یک میلیارد دلار به فیلیپین سرازیر می شد. با ادامه دار شدن بحران کرونا، در تابستان سال جاری دولت فیلیپین سقفی را وضع کرد که فقط ۵ هزار نفر از کادر درمان در سال اجازه می یابند به خارج از کشور مهاجرت کنند. در سال ۲۰۱۹، حدود ۱۷ هزار پرستار فیلیپینی در کشورهای دیگر مشغول به کار شدند.
نیویورک تایمز درباره اوضاع فیلیپین به نقل از یک پرستار بخش زایمان که در بیمارستانی در مانیل (پایتخت این کشور) مشغول می باشد می نویسد: از ۱۵ نفر پرسنل بخش زایمان نیمی از آنها درخواست مهاجرت داده اند و در ۶ ماه آینده خواهند رفت. دلیل اصلی تصمیمشان هم خستگی از شیفت های پی در پی ۲۴ساعته است.
مساله فرسایش پرستاران فقط منحصر به فیلیپین نیست چنانکه فارین پالیسی می نویسد: زنجیره تأمین پرستاران جهانی برای کشورهای واردکننده تابحال به خوبی کار کرده است. برای مثال، ایالات متحده که از دهه ۱۹۳۰ به مسئله کمبود پرستار مبتلا شد، از دهه ۱۹۵۰ تبدیل به واردکننده بزرگ پرستار شد اما حالا باردیگر با کمبود پرستار دست وپنجه نرم می کند و در کشوری مانند انگلیس هم ۱۰ درصد مشاغل در ارتباط با پرستاری خالی است.
با وجود اینکه آمریکا ماهانه بیشتر از یک هزار پرستار خارجی جذب می کند، تا سال ۲۰۳۰ به ۳۷۰ هزار پرستار جدید نیاز خواهد داشت. نیاز جهان به پرستاران جدید هم تا آن زمان ۹ میلیون نفر خواهد بود. در ادامه می خوانیم: در آمریکا اوضاع درحال بدتر شدن است و این کشور تا سال ۲۰۳۰ به ۳۷۰ هزار پرستار جدید نیاز خواهد داشت. نیاز جهان به پرستاران جدید هم تا آن زمان ۹ میلیون نفر خواهد بود.
آنچه کار را سخت می کند این است که حتی در آمریکا براساس اعلام سخنگوی انجمن بیمارستان ها، نزدیک به ۳۳ درصد پرستاران در ۲ سال اول، کارشان را رها می کنند. حتی جمع قابل توجهی از دانشجویان پرستاری دوره تحصیلی خویش را تمام نمی کنند. از طرفی صدمه های جامعه پرستاری بگونه ای است که انجمن بیمارستان های آمریکا خواهان تدوین و پیاده سازی برنامه ای برای رسیدگی به خودکشی، فرسودگی شغلی و اختلال های سلامت رفتاری پرستاران این کشور شده است.
به نوشته این تارنما، آنچه واقعیات نزدیک به دو سال قبل به ما آموخته این که جامعه بدون وکلا و حسابداران می تواند به راهش ادامه دهد اما بدون مشاغلی چون راننده کامیون ها و پرستاران متوقف می شود. با این وجود، درآمد سالانه یک معامله گر سهام در آمریکا بیشتر از ۱۰۲ هزار دلار است و یک پرستار در ورمونت که متوسط حقوق پرستاری پرداخت می شود، در سال بیشتر از ۷۰ هزار دلار عایدی نخواهد داشت.
تفاوت دستمزدها از نگاه پرستاران ایرانی دور نمی ماند
نیویورک تایمز در گزارش خود از وضعیت دستمزد در کشورهای کمتر توسعه یافته، درآمد ماهانه ۴۱۵ دلاری یک پرستار ۳۱ ساله شاغل در بخش اتاق عمل بیمارستان فوریت های پزشکی در لوزاکا پایتخت زامبیا را مثال می زند که سبب شده به علت ناکافی بودنِ آن، به فکر مهاجرت بیافتد.
این دست مقایسه ها در رسانه های خودمان هم کم نیست. بعنوان مثال روزنامه «ایران» نهم اسفندماه سال گذشته درباره «آغوش باز عمان برای پزشکان ایرانی» خبر و در واقع اخطار داد. یکی از فعالان گردشگری در عمان در گفتگو با روزنامه ایران از برگزاری آزمون استخدامی پرستاری از جانب آژانس گردشگری که در آن مشغول می باشد، خبر می دهد؛ شرکتی که او از آن حرف می زند نمایندگی یکی از هتل های چهار ستاره مسقط را برعهده دارد. پرستاران در چارچوب تور، هزینه ای را پرداخت می کنند و به مسقط برده می شوند تا در آزمون شرکت نمایند.
به گفته رئیس هیات مدیره نظام پرستاری استان تهران، پرستاران ایرانی در بهترین حالت ۱۰ میلیون تومان در ماه درآمد دارند و در آلمان در بدترین حالت ۲۰۰ میلیون تومان. به نوشته ایران، این فعال حوزه گردشگری بیشتر از هر چیزی درآمد بالا را دلیل مهاجرت پرستاران و پزشکان ایرانی به عمان می داند. در این گزارش می خوانیم: هر «ریال» عمان در زمان نگارش این گزارش ۷۱ هزار تومان محاسبه و حقوق پرستاران استخدامی از ۴۰۰ ریال عمان آغاز می شود.
در همین باره دکتر «آرمین زارعیان» رئیس هیات مدیره نظام پرستاری استان تهران اواسط دیماه سال گذشته در گفتگو با یکی از رسانه ها گفته، پرستاران ایرانی در بهترین حالت ممکن ۱۰ میلیون تومان در ماه درآمد دارند و در آلمان در بدترین حالت ۲۰۰ میلیون تومان.
چاره کار کجاست؟
تفاوت میان دستمزد پرستاران ایرانی با کشورهای توسعه یافته و حتی همین همسایگان ما آشکارا چشم گیر است اما برای پرستاران، دستمزدِ بیشتر، اصلی ترین ملاک نیست همچنان که زارعیان گفته: در حال حاضر درخواست برای مهاجرت پرستاران کاسته شده چونکه تسهیلات و فوق العاده ویژه هایی را برای پرستاران قائل شدند و امیدی به آنها داده شده است همینطور رهبر معظم انقلاب به تعرفه گذاری خدمات پرستاری تاکید نمودند.
معنای اظهارات رئیس هیات مدیره نظام پرستاری استان تهران این است که جمع زیادی از پرستاران کشور فقط با وعده تغییر وضعیت از تصمیم خود برای مهاجرت منصرف شده اند و این یعنی اولویت هزاران پرستار ماندن در کشور است.
در این باره دکتر «عباس عبادی» معاون پرستاری وزارت بهداشت، ۱۹ آذرماه در گفت وگوی ویژه خبری عنوان کرد: در سال ۹۹ حداقل ۱۲۵۰ نفر از سازمان نظام پرستاری درخواست برای مهاجرت (گوداستندینگ) کرده اند. البته تخمین زده می شود این عدد بیشتر باشد و اگر تخمین ۱.۵ تا ۲ برابری را داشته باشیم و اگر میانه را ۱۵۰۰ نفر در نظر بگیریم، میتوان این طور اظهار داشت که معادل ۳۰ دانشکده پرستاری که نیروی انسانی را تربیت می کنند، مهاجرت داریم و این زنگ خطری برای نظام سلامت است.
جمع زیادی از پرستاران کشور فقط با وعده تغییر وضعیت از تصمیم خود برای مهاجرت منصرف شده اند و این یعنی اولویت هزاران پرستار ماندن در کشور است. همینطور «محمد شریفی مقدم» دبیرکل خانه پرستار کشور ۱۷ بهمن ماه سال گذشته به «ایلنا» اظهار داشت: در حالیکه حالا کشور به جذب حداقل هزار پرستار نیاز دارد، در یک سال قبل حدود ۲ هزار پرستار از کشور مهاجرت کردند.
نمایندگان صنف پرستاری نبود امنیت شغلی را دلیل اصلی مهاجرت بیان می کنند؛ دبیرکل خانه پرستار در این حوزه گفته، در کشور بعد از اوج گیری کرونا هیچ گونه استخدامی انجام نشده و فقط جذب نیرو ۸۹ روزه انجام شد که قراردادهای آنها به مرور با طولانی شدن روند کرونا تمدید گردید.
به گفته وی، درآخرین آزمونی که برای استخدام پرستاران انجام شده ۳۹ هزار نفر پذیرش و از این تعداد فقط نزدیک به ۱۰ درصد کادر پرستاری جذب شده اند.
«کوروش نادری» عضو شورایعالی نظام پرستاری هم اواخر شهریورماه سال قبل در گفت وگویی رسانه ای یادآورشد، طبق اظهارنظر سازمان نظام پرستاری، از ۵۳ هزار مجوز استخدامی که در سال ۹۹ برای جذب گروههای پرستاری و سایر پیراپزشکان به وجود آمد، فقط ۲۱ هزار نفر مجوز محقق شد و با توجه با این که حدود ۵۰ هزار نفر از پرستاران به صورت نیروهای شرکتی مشغول به کارند، اگر از آن مجوزها استفاده می شد، تعداد زیادی از این پرستاران تبدیل وضعیت می شدند.
جدا از این مسائل و با عنایت به محدودیت هایی که برای استخدام از جانب دولت وجود دارد، برچیده شدن شرکتهای پیمانکاری از مهم ترین خواسته هایی است که از جانب تشکل های پرستاری تاکید شده تا شاید ماجرای قراردادهای ۸۹ روزه آخر یابد.
از سوی دیگر معاون پرستاری آبان ماه سال قبل اظهار داشت که در مجموع نزدیک به ۲۰۰ هزار نفر همکار پرستار در مجموعه کشور داریم که حدود ۱۴۲ هزار نفر زیر مجموعه وزارت بهداشتند و ۶۰ هزار نفر در سایر بخش ها عرضه خدمت می کنند؛ ۶۰ هزار نفری که نظارت دقیق تر بر عملکرد، توانمندی و وضعیت شغلی آنها می تواند تا حد ملموسی روند مهاجرت پرستاران را کندتر کند.
منبع: bartariha.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد پرستاری رسالت یا صنعت؟