خسرو سینایی، كارگردان سینمای ایران، در هشتادسالگی بر اثر بیماری كرونا از دنیا رفت
مرگ چنین خواجه نه كاری است خرد
به گزارش برتریها روزنامه اعتماد در مطلبی نوشته است: همین سه شب پیش بود كه حبیب احمدزاده نویسنده، فیلمنامه نویس و مستندساز با ناراحتی و آشفتگی متنی كوتاه در فضای مجازی منتشر نمود و از ابتلای خسرو سینایی كارگردان شناخته شده سینمای ایران به ویروس كرونا و از وضعیت حاد او اطلاع داد و از اهالی سینما خواست برای سلامتی و بهبودی این فیملساز بااخلاق دعا كنند.
در ادامه گزیده ای از گزارش را می خوانیم: باورش برای ما سخت بود چون که سینایی آنقدر روحیه جوان و پرنشاط و شادابی داشت که کمتر کسی فکر می کرد او به این سادگی ها تسلیم مرگ شود و از این دنیا رخت بربندد. تااینکه اواسط روز گذشته ناگهان خبر رسید در فاصله همین سه شب گذشته، هیولای بی رحم کرونا به سینمای ایران رحم نکرد و جان یکی از متشخص ترین و درعین حال فهیم ترین کارگردان های سینما را در سن هشتاد سالگی گرفت. آن طورکه فرح اصولی همسر این کارگردان شناخته شده و حرفه ای سینمای داستانی و مستند نقل می کند او چند روزی بود به علت بیماری کرونا در بیمارستان بستری بود و در بیست وچهار ساعت گذشته هم اوضاع جسمی خوبی نداشت و وضعیتش وخیم ارزیابی شده و به عفونت شدید ریه مبتلا شده بود. او حدود یک ماه قبل هم برای یک عمل جراحی در بیمارستان بستری بود.
خسرو سینایی متولد ۱۳۱۹ شهر ساری فارغ التحصیل کارگردانی و فیلمنامه نویسی از آکادمی هنرهای نمایشی و رشته نظریه موسیقی از کنسرواتوار وین بود. کارگردان و فیلمنامه نویس شهیر و ناموری که محور بیشتر آثار مستند او بر پایه موضوعات اجتماعی استوار بود. سینایی در سال ۱۳۸۷ موفق به دریافت نشان ویژه کشور لهستان از جانب رئیس جمهور این کشور شد. او این نشان را به خاطر ساخت مستند «مرثیه گمشده» که روایتگر مهاجرت هزاران لهستانی به ایران در سال های ۱۹۴۱ و ۱۹۴۲ است، دریافت کرد.
سینایی از سال ۱۳۴۶ در وزارت فرهنگ و هنر و از سال ۱۳۵۲ در تلویزیون ایران آغاز به کار کرد. او فعالیت سینمایی خویش را در سال ۱۳۵۸ با کارگردانی فیلم «زنده باد...» شروع کرد. سینایی افزون بر نویسندگی و کارگردانی، ساخت موسیقی و تدوین بعضی از آثار خویش را هم بر عهده داشته است. برخی منابع نوشته اند او از سال ۱۳۳۷ تا ۱۳۴۶ شاگرد «ویکتور وینکل باور» سرپرست بخش آکاردئون کنسرواتوار وین بود و در کنسرتهای مختلف بعنوان تکنواز و عضو هیات ارکستر کنسرواتوار شرکت داشت. وی همینطور در سال ۱۳۸۴ فیلم کوتاه «فرش، اسب، ترکمن» از مجموعه فرش ایرانی را کارگردانی کرد و اما از میان تمام ساخته های وی فیلم سینمایی «عروس آتش» مشهورترین ساخته خسرو سینایی است که از هجدهمین دوره جشنواره فیلم فجر سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه را دریافت کرد. سینایی یک فیلم با مضمون زندگی صادق هدایت با نام «گفت وگو با سایه» را هم ساخت که چندان قدر ندید.
«جزیره رنگین»، «کویر خون»، «مثل یک قصه»، «مرثیه گمشده» و «هیولای درون» از مهم ترین آثار وی در سینما به حساب می آید.
تا دم آخر دوستدار و پیگیر ساختن بود
پیروز کلانتری مستندساز شناخته شده سینما برای درگذشت خسرو سینایی متن کوتاهی را برای روزنامه اعتماد نوشت: «از میان مستندسازهای دهه ۱۳۴۰ خسرو سینایی آن فیلمسازی شد که مستند ساختن را حرفه خود دید و بسیار بیشتر از همه آن دیگران فیلم ساخت و خودش مبحث وسط گذاشت و مبحث سفارش گرفت و فیلم ساخت و همیشه خواست که فیلم بسازد و معترض شد که چرا امکان مدام و متداوم فیلم ساختن او دارد کم می شود و تا دم آخر دوستدار و پیگیر ساختن و ساختن باقی ماند. زنده دل و زنده جان فضای مستندسازی ما بود همیشه و توجه به مقاومت و مداومت حضور و کارش، برای مستندسازهای جوان، اما کم جان امروزمان لازم و مغتنم است. جایش سبز.
به جایگاهی که حقش بود نرسید
امیر حسین علم الهدی کارشناس مباحث سینمایی و همین طور عضو شورای سیاست گذاری گروه سینمایی هنر و تجربه درباره این کارگردان مطرح سینما توضیحی کوتاه ارائه می دهد: «به نظرم خسرو سینایی در سینمای داستانگوی ایران به جز فیلم «عروس آتش» که فیلم متفاوتی هم بود به جایگاهی که لیاقتش را داشت دست نیافت. سینمای ایران نتوانست دین خویش را به استاد سینایی ادا کند، امیدوارم روحش شاد باشد.»
سایه بزرگی از سینما کم شد
خسرو سینایی سال ۸۵ فیلمی با نام «مثل یک قصه» می سازد که تهیه کنندگی این فیلم بر عهده سعید سعدی بود. با سعدی درباره همکاری با این کارگردان سینما صحبت کردیم که او ضمن اشاره به اینکه «مثل یک قصه» با مبحث دفاع مقدس ساخته شده بود، می گوید: «به نظر من آقای سینایی یکی از انسان های والا، متشخص و باکمال سینمای ایران بود که از میان ما رفت؛ به شخصه از همکاری با او بسیار لذت بردم. ایشان انسان مقیدی بودند که خویش را موظف و مسوول می دانستند درباره تعهدی که می دادند.»
این تهیه کننده سینما همینطور به دانش خسرو سینایی در مباحث سینمایی اشاره می کند و توضیح می دهد: «خسرو سینایی به موضوعی که انتخاب می کرد کاملا اشراف داشت و نکته مهم تر اینکه با عوامل سینما بسیار مهربان رفتار می کرد و هیچگاه خودش را برتر از عوامل نمی دانست و حین تولید و ساخت فیلم با آنها می زیست.
سعید سعدی با تاکید بر اینکه خسرو سینایی هیچگاه گرفتار منیت نمی شد به این نکته اشاره می کند که در سینمای ایران خصوصا در بین نسل جوان چنین انسان هایی کم پیدا می شوند: «معتقدم خسرو سینایی سایه و رحمت بزرگی برای سینمای ایران بود که از میان ما رفت.»
سینایی نگاه تالیف وار داشت
هادی آفریده از مستندسازان جوان، خسرو سینایی را آدمی مهم و معتبر در سینمای ایران می داند که بیشتر از آنکه فیلمساز باشد یک نظریه پرداز بود: «خسرو سینایی از هنر فقط فیلمسازی نمی دانست بلکه او آشنا به هنرهای موسیقی شعر و نقاشی بود و در این حوزه ها هم زیاد کار کرده بود و همه را باهم ترکیب می کرد و با زبان خودش هنرش را شکل می داد.» به باور او خسرو سینایی، احمد ضابطی جهرمی همایون امامی نسل کارگردان های درخشانی هستند که به سینمای مستند تازگی بخشیدند و هرکدام تجربه جدیدی را با زبان نو اما نگاه مستقل به سینمای مستند وارد کردند: «خسرو سینایی از نسل فیلمسازان باهوشی بود که از روی دست کسی کپی نمی کرد و نگاه تالیف وار خودش را داشت».
آفریده توضیح می دهد که از پانزده سال پیش نخستین دیدار دوستانه اش با خسرو سینایی شکل گرفت و هر سال این ارتباط بین آنها بیشتر و بیشتر می شد ولی هیچگاه آنها باهم کار مشترکی نداشتند: «هر بار که همدیگر را می دیدیم با من از یک آدم دولتی صحبت می کرد که جلوی کارش را می گرفت، از یک آدم دولتی که نمی گذاشت فیلمش را بسازد و رشد کند. جای بسیار افسوس دارد که امروز به کارنامه آقای سینایی نگاه می نماییم می بینیم که او چقدر کم فیلم مستند و سینمایی ساخته است. سینمای ایران امروز یکی از مهم ترین و معتبرترین کارگردان های خویش را در حالی از دست داد که به او اجازه ندادند کار کند حال آنکه مبتذل سازان این روزها به آسانی پروانه ساخت و پروانه نمایش می گیرند.»
ناباورانه باید به یکدیگر تسلی دهیم
خانه سینما در همین باره نوشت: «باورمان نمی گردد که خسرو سینایی رفته باشد، اویی که بودنش را حک کرده بود بر وجودمان.» ناباورانه باید به یکدیگر تسلی دهیم و در فراغش سوگواری نماییم. اعلام نبودنش نه تنها اهالی سینمای این مرز و بوم که سینماگران بسیاری را در این جهان پهناور در ماتم فرو خواهد برد.
چرا سینایی در جنوب بیشتر فیلم ساخت؟
خسرو سینایی اصالتا شمالی بود شاید جالب باشد که بدانیم او چرا بیشتر فیلم هایش را در جنوب ساخته است وی در سخنانی درباره این سوال که چرا فیلم های جنوبی زیاد می سازد، اظهار داشته بود: «همشهری های شمالی من هم از این مورد گله دارند، من سی و چند سال است سناریو «یک راه، یک عمر، یک شب» نوشته ام اما ساخت آن جور نمی گردد. باید بگویم من هم می دانم اقتصاد سینما مهم می باشد اما بعضی چیزها دردناک است. ما در جزیره هرمز فیلمی با نام جزیره رنگین ساختیم که در خارج از کشور بسیاری از آن استقبال شد، اما در ایران مورد استقبال قرار نگرفت و در سه، چهار ماه اکران حدود چهار میلیون فروخت، من می خواستم در نقاط مختلف ایران فیلمسازی کنم اما حاصل این گونه بود و وقتی به یک مسوول غیردولتی ولی با نفوذ گفتم «چگونه این فیلم را اکران کردید که کلا چهار میلیون فروخت»، او به من گفت «فیلم بفروش بساز تا خوب فروش برود»، این خنجری بود که پس از ۵۰ سال به قلبم زدند. اقتصاد سینما خیلی مهم می باشد اما همه چیز بفروش نیست.
قوانین تکراری آکادمیک هیچگاه شاعر نساخته اند
سینایی از سال ۴۲ تابحال چندین مجموعه شعر هم به چاپ رسانده است، ایسنا به نقل از خسرو سینایی نوشته: «سال هاست که ثابت شده قوانین تکراری آکادمیک هیچگاه شاعر نساخته اند، بلکه در مواردی، عصایی در دست شاعر هنرمند بوده اند تا در ابتدای راه سقوط نکند و در بسیاری موارد هم حتی زنجیری بر پایش که او را از پیشرفت بازداشته اند. آنچه به شکل گرفتن یک اثر هنری می انجامد، جوشش چشمه ای زلال در ذهن هنرمند است که در نهرهای مختلف جاری می شود. شعر در کلام، موسیقی، نقاشی و همه هنرهای دیگری که حاصل خلاقیت ذهنی هنرمند هستند، ابزارهای مختلفی هستند که او برای بازتاب محتوای ذهنی اش به کار می گیرد. اثری خالی از جوشش خلاق، هرچند که بسیار ماهرانه شکل گرفته باشد، امکان دارد از فعال عرصه هنر، استادکار بسازد، اما در محدوده خلاقیت هنری قرار نمی گیرد. تاکید می کنم که قصد انکار ارزش های مهارت را در بازتاب محتوای ذهن ندارم، اما مهارت خالی از خلاقیت، در جایگاه هنر چیزی کم دارد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد مرگ چنین خواجه نه كاری است خرد