درباره افلاطون
برتریها: افلاطون را بعنوان معمار اصلی فلسفه سیاسی می شناسند. آموزه های وی در سده های مختلف منبع الهام و مورد بحث همه متفكران و معتبرترین محافل فلسفی و سیاسی جهان بوده است. چنانچه این فیلسوف بلندپایه حیطه های تازه تری را برای بحث و بررسی مورد توجه قرار داد و بنیان تفكر و اندیشه در علوم گوناگون مانند علوم تربیتی و نظریه دولت و فلسفه آدمی را پی ریزی كرد.
مستعدترین شاگرد سـقراط، افـلاطون بود. او از سرشناس ترین خانواده های آتن به شمار می رفت. بطوریکه دوره نوجوانی و جوانی وی در محیطی اشرافی گذشت؛ در خانواده ای کـه عـلاقه بـه ادبیات و فلسفه در نهاد آن ریشه دوانـیده بـود. برپایه سنت یونانی به کارهای ورزشی پرداخت و می گویند لقب افلاطون را به دلیـل فـراخیِ سـینه اش به دست آورد، در صورتیکه قبل تر به نام آریـستوکلس، یـعنی به نام پدربزرگ خویش، نامیده می شد. از چنین جوان بسیار مستعدی که در اوایل عمر خویش اشعاری غنایی و نمایشی نیز سـروده بـود، انـتظار می رفت که در عرصه شعر و سیاست بر مسند والایی تکیه زنـد.
آشنایی افلاطون با سقراط
برای افلاطون، حادثه سرنوشت ساز در زندگی او آشنایی اش با سقراط بود که در ۲۰ سـالگی وی رخ داد و سـبب شـد که او غمنامه هایی را که برای نمایش آماده کرده بود، به کام آتش بـسپارد. افـلاطون پیـش از این رخداد به مطالعه آثار فیلسوفان پیشین پرداخته و از محضرِ کراتولوس هراکلیتوسی بهره برده بـود. او از سـقراط فـرا گرفت که توجه خود را به حوزه اخلاقیات معطوف سازد. شاید در همین زمان بود کـه فـعالیت خودش را بـه عـنوان یـک آموزگار، البته ابتدا در حلقه ای کوچک تر آغـاز کـرد.
افلاطون از این زمان به بعد، از هر گـونه امید برای تحقق طرح های سیاسی اش دست شست و خودرا تا فرارسیدنِ پیـک اجـل در ۸۰ سالگی اش بطور کامل وقفِ تعلیم و تألیف کرد. مرجع آموزه های اصلی افلاطون سخنرانی های درسی وی در آکادمی و بحث های در رابطه با آنها بود. از میان ایـن سـخنرانی های درسی فقط از یک نمونه، یعنی درباره «خیر» که در سنین پیری ایراد کرد در منابع قدیم به صراحت یاد شده است.
برای افلاطون، ارتباط شفاهی با شاگردانش در درجه نخستِ اهـمیت قـرار داشت. محاوره ها فقط مشتمل بر چکیده ای از این ارتباط بودند؛ بااینکه در محاورات متأخر آهنگ سخنرانی های درسی، با شدت بیشتری جلب نظر می کند. بـه نـظر مـی آید که نظام آکادمی افلاطون از سبک انجمن فیثاغوری پیروی کرده باشد. صرف نظر از این مورد، باید آنرا اولین مدرسه واقعی فلسفه یونانی بـدانیم. زیـرا پیـش از آن فقط اقدامات مقدماتی آزمایشی برای این کار مـی توان سـراغ گرفت. این تعبیر را باید در وهله نخست بمنظور آشنایی بـا فـلسفه نـظری افلاطون و مباحث معرفت شناختی و اخلاقی و سیاسیِ در رابطه با آن در نظر بگیریم. از دانش های خاص فقط بـه ریـاضیات و نـجوم پرداخته می شد؛ در صورتیکه علوم طبیعیِ توصیفی از قبیل جانورشناسی و گیاه شناسی با اقبال چندانی مـواجه نـبودند.
فعالیت وی در مقام یک نویسنده، دوره ای بیش از حدود ۵۰ سال را شـامل مـی شود. اینکه او نویسندگی را در اواخر عمر سقراط آغاز نموده باشد، محل نزاع است و چـندان مـحتمل به نظر نمی آید. همه نوشته های وی به دسـت آیندگان رسـیده است؛ صرف نظر از هفت محاوره که در زمـان های قـدیم غیر اصیل تلقی و کنار گذاشته شده اند.
آثار افلاطون
در میان آثار افلاطون، چنانکه از مدت طولانی فعالیت ادبی وی انتظار می رود، اختلافات صوری و محتوایی شایان توجهی به نظر می آید. فلسفه افلاطون، بدان گـونه که به وسیله نوشته های وی مجال ظهور می یابد، دستگاهی تام و کامل نـیست، بـلکه نـشانی از نوعی تکامل تدریجی به همراه دارد. بدین جهت از دوران کمال به این طرف، بنظر می رسد که این فلسفه صـورتی تـام دارد؛ در عین حال که در تکامل فکری افلاطون و استمرار کار او تا سنین کهنسالی اش هیچ حـرفی نـیست، وحـدت اندیشه و رویکرد تفکر وی در مقابل همه تغییرها پایدار می ماند؛ به شکلی که در نوشته های دوره جوانی آنرا به هـمان روشنی آثار دوره پیری اش است. در فعالیت ادبی افـلاطون چهار دوره الفدوره سقراطی، انتقال، دوره کمال و دوره کهنسالی را می توان از هم تمیز داد.
ویژگی غالب در روش فلسفه افلاطونی جست وجوی حقیقت بوسیله دیالکتیک است. افلاطون به تدریج در پروردنِ قوانین اندیشه توفیق مـی یابد و راه را بـرای منطق ارسطویی هموار می سازد. با توجه به این روش عقلانی فراگیر در عرصه معرفت، جریان زیرینی از شهود نیز در فلسفه افـلاطون رخ مـی نماید که به پذیرش بیش از پیش عنصری غیرعقلانی در ماهیت ذهن منتهی می شود و اهمیت امـور غـریزی را آشکار می سازد؛ یعنی نیروهایی را که از حیات نـاآگاه نـفس سـرچشمه می گیرند.
اندیشه سیاسی افلاطون
افلاطون بدون تردید معمار اصلی فلسفه سیاسی است. آموزه های وی بنا کننده اندیشه منسجم سیاسی است. نظریه دولت وی در یک سازگاری سیستماتیک با قرائت او از انسان و جامعه و قرائت از عدالت و آرمان بشری قرار دارد. از همین رو آموزه های افلاطون در سده ها، منبع الهام و مورد بحث همه متفکران و معتبرترین محافل فلسفی و سیاسی جهان بوده است. ۲ پایه اصلی تفکر سیاسی افلاطون آمیزش عقل و حکومت و نخبه گرایی است. به باور افلاطون همه انسان ها از توانایی و استعداد یکسانی برخوردار نیستند. بدین جهت «نخبگان» که نسبت به افراد عادی از نظر هوش و قوه رهبری برتری دارند، شایسته ترین افراد برای بدست گرفتن امور کلیدی جامعه به ویژه در امر حکومت و قضاوت هستند و اصولا امر حکومت در انحصار زبدگان باید باشد. افلاطون معتقد می باشد که بیشتر انسان های عادی، ساده بین، راحت طلب و فاقد توانایی کشف حقیقت اند و تنها عده اندکی آن هم بعد از یک دوران بسیار طولانی آموزش و آزمایش و تربیت روحی، فکری و بدنی در سنین بعد از پنجاه سالگی مجاز به مداخله در امر دشوار رهبری، حکومت و هدایت انسان ها به سعادت و خوشبختی هستند. دانش و اخلاق که تنها عده اندکی از زبدگان از عهده کسب شان بر می آیند، مهمترین تضمین در مقابل خطرات مهمی چون بی لیاقتی، کژروی و فساد حکومت است. افلاطون در آرمانشهر خود یک نظم اجتماعی آرمانی را در مقابل بشریت قرار می دهد که ۲ پایه اصلی آن عبارت از عدالت و حکومت زبدگان است.
از نگاه افلاطون دمکراسی امری غیر عقلایی است و آزادی سبب بحران در جامعه و مانع دستیابی به انسان ایده آل می شود. اما آن نخبگانی که برای تربیت در آکادمی های مخصوص جهت رهبری جامعه برگزیده می شوند، از دید افلاطون باید از هرگونه تعلق طبقاتی و خانوادگی و داشتن اموال خصوصی و حتی امکان ازدواج منع شوند تا مبادا عدالت و حقیقت فدای انگیزه های دیگر شود. افلاطون در رساله «جمهوریت» معیارهایی جهت گزینش شایسته ترین افراد برای حکومت پیش می کشد که به عقیده بعضی از اندیشه پردازان مدرن از منابع اصلی الهام حکومت های کمونیستی و فاشیستی در گزینش و تربیت کادرهای رهبری بوده است. افلاطون یک دمکراسی مستقیم و گفت وگوی عقلایی در بین گروه اندک نخبگان را در کنار شرایطی مانند جدایی قدرت از ثروت و «حکومت فیلسوفان» ضامن یک نظم اجتماعی آرمانی و عادلانه می داند.
افلاطون از منظر امروز
اندیشه های افلاطون بعد از ۲۰۰۰ سال همچنان از پرنفوذترین آموزه ها در دنیای سیاست است. در جهان امروز بدون تردید ۲ ایدئولوژی از نظر قدرت نفوذ و گستردگی و کارآمدی در صدر آموزه های سیاسی قرار دارند که عبارتند از لیبرالیسم و افلاطونیسم (نخبه گرایی). گرچه کاربرد واژه افلاطونیسم چندان رایج نیست، اما خمیرمایه اصلی اندیشه افلاطون همان نخبه گرایی که مترادف با افلاطونیسم است. جوهر اصلی اندیشه افلاطون تاکید اساسی بر نقش و جایگاه کلیدی دانشمندان، کارشناسان و متخصصان در اداره امور جامعه است. افلاطون به رهبری جامعه توسط نخبگان و آموزش دیدگان باوری عمیق دارد و معتقد می باشد که قدرت گیری توده عوام که اسیر احساسات و روزمره گرایی هستند، شیرازه جامعه را از هم می گسلد و بدین سبب قدرت واقعی باید در اختیار نخبگان قرار گیرد.
منبع: برتریها
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد درباره افلاطون