كرونا با وظیفه بناهای عمومی چه خواهد كرد؟
سكوهای خالی صحنه ترسناك معماری
به گزارش برتریها كسی نمی داند وضعیت قرنطینه و فاصله گذاری اجتماعی ناشی از انتشار كرونا كی تمام می شود. تصور نماییم این وضعیت طولانی تر از پرهیزهای كوتاه مدت كنونی شود، در این صورت بناهایی عمومی مانند ورزشگاه ها كه میزبان جمعیت های همگرای بزرگ اند، آیا كاركرد خویش را از دست خواهند داد؟ اهمیت این پرسش در وظیفه ای است كه ورزشگاه ها بعنوان گونه ای از معماری بناهای عمومی بر عهده دارند.
یوفا می خواهد كه بازی های باقی مانده از لیگ های اروپایی برگزار شوند، باآنكه پشت درهای بسته و بدون حضور تماشاگر. این تصمیم اتحادیه فوتبال اروپا كه «الكساندر شفرین»، رئیس یوفا آنرا اعلام نموده است، اگر عملی بشود، حتی فینال لیگ قهرمانان اروپا را هم شامل خواهد شد. گذشته از انگیزه های مالی این تصمیم، آیا در صورت تداوم وضعیت قرنطینه و فاصله گذاری اجتماعی، آیا ورزشگاه های خالی نقض غرض ساختن ورزشگاه های چند ده هزارنفری با هزینه های میلیاردی نخواهد بود؟
جهان گیری ویروس كرونا ورزشگاه ها را نیز، بعنوان یكی از بزرگ ترین مكان های رویداد كه اغلب حاضران آن صرفا برای تماشای رویداد حاضر می شوند به تعطیلی كشانده است. ورزشگاه ها و بخصوص زمین های بزرگ و كوچك فوتبال علاوه بر وظیفه ای كه در سلامت و همینطور اوقات فراغت بر عهده دارند، نقش اجتماعی بزرگی را هم بازی می كنند.
پرتاب توپ، فریاد زدن، پیروز شدن، از دست رفتن فرصت برای غلبه بر حریف، این ها لحظاتی هستند كه نمی توانند در نقش های اجتماعی و یا در پشت كریستال مایع تلویزیون ها و گوشیهای هوشمند تجربه شوند. فضاهای ورزشی را نباید با هیچ فضای دیگری همتا دانست. این فضاها چنان رفتار می كنند كه روان شناسان فیزیولوژیست های ورزشی آنرا «ركن عاطفی-روانی فعالیت عضلانی» می نامند. این فضا نوعی از قدرت حیاتی می باشد كه چیزی نمی تواند جای آنرا بگیرد.
علاوه بر ورزش كردن، تماشای ورزش هم امروزه به این فرایند عاطفی-روانی افزوده شده است، تا جایی كه فضاهای ورزشی اغلب منجر به ایجاد، تقویت و رقابت خرده فرهنگ ها می شوند و روابط اجتماعی ویژه ای را پدید می آورند و هدایت می كنند.
با وجود همه اختلاف ها بر سر واژﮤ «خرده فرهنگ» و معانی آن، میان متفكران علوم اجتماعی تردیدی نیست كه خرده فرهنگ ها را باید بعنوان ابزاری اساسی برای یكپارچگی اجتماعی و حتی اجتماعی شدن جدی گرفت.
اكنون تمام رقابت هایی كه به صورت متمركز برگزار می شدند، به صورت رسمی به تعویق افتاده اند. بعد از اعلام انصراف كانادا، استرالیا و بریتانیا از المپیك توكیو و زمزمه انصراف از جانب برخی كشورهای دیگر، زمان برگزاری این مسابقات برای اولین بار در تاریخ با علتی جز جنگ تغییر كرده و از تابستان ۲۰۲۰، وابسته به آینده انسان و كرونا، به زمانی قبل از آخر تابستان ۲۰۲۱ موكول شده است. مسابقات فوتبال یورو ۲۰۲۰ هم كه برای اولین بار قرار بود با میزبانی ۱۲ كشور عضو یوفا برگزار شود، یك سال به تعویق افتاده و از این پس باید آنرا یورو ۲۰۲۱ خواند.
با این حال یوفا اعلام نموده است كه بازی های باشگاهی داخلی و بین المللی در سرتاسر اروپا باید برگزار شوند، حتی بدون تماشاگر! این مورد چنان با رسالت مكانی به نام ورزشگاه در تعارض است، كه پیش از این حتی استفاده از ورزشگاه بدون تماشاگر بعنوان جریمه تیم میزبان هم روشی منسوخ به شمار می رفت.
ورزشگاه بعنوان آخرین باقی مانده از مكان های ظهور «وفاق عمومی» در دوران مدرن اگر خالی از تماشاگر باشد «چه چیز» خواهد بود؟ ورزشگاه آخرین بازمانده از این نوع است چونكه به قول «كریستیان نوربرگ شولتز»، معمار و نظریه پرداز معماری، «معماری مدرن به جای وفاق عمومی، موضع انفرادی را مبنای عمل قرار داد».
با این حال ورزشگاه هنوز می تواند-به قول «لویی كان»، معمار و نظریه پرداز معماری- «جهان را گرد آورَد». كان با پرسش معروف خود: «ساختمان می خواهد چه باشد؟» مسأله را طرح می كند. او تاكید می كند كه ساختمان می خواهد «چیز» باشد. این چیز نه نقش است و نه ساختار، بلكه چیزی است كه «جهان را گرد می آورَد». مقصود از گرد آوردن جهان تنها گرد آوردن مردم نیست. رویدادهای ورزشی و بخصوص رقابت های فوتبال در ورزشگاه ها، در هر سطحی كه باشند، رویدادهایی از جنس تاریخ هستند كه با همه جهانِ مخاطبان خود در نسبتی معنادار قرار دارند.
شاید درك این مورد برای افرادی كه به رویدادهای ورزشی علاقه مند نیستند و از هیچ تیمی طرفداری نمی كنند، دشوار باشد. اما هواداری از یك تیم ورزشی بخصوص در فوتبال، جنبه های فرهنگی و اجتماعی بی شماری را در شخصیت یك هوادار توضیح می دهد. در یك سو تیم های ملی هستند كه از جانب هوادارانشان به نبردی بدون كشتار روانه می شوند تا با پیروزی های خود و یا دست كم بازی شرافتمندانه و جوانمردانه، از حیثیت یك ملت دفاع كنند؛
در سوی دیگر تیم های كوچك و بزرگ باشگاهی و محلی قرار دارند كه نوعی از هویت فرهنگی، تاریخی، قومی، محله ای، مذهبی، طبقاتی و حتی هویتی زاده از همان هواداری را پاسداری می كنند. «ویلیام (بیل) شَنكْلی»، مربی و صاحب نظر فوتبال، كه دوران بازی او به خاطر وقوع جنگ دوم جهانی و توقف ۶ساله مسابقات ورزشی نیمه تمام ماند، اهمیت مبحث را چنین روشن می كند: برخی مردم اعتقاد دارند كه فوتبال مسئله مرگ و زندگی است؛ این نگرش خیلی ناامیدم می كند. من می توانم به شما اطمینان بدهم كه فوتبال بسیار بسیار فراتر از آن است.»
شاید كرونا یا هر رویداد مهیب و فراگیر دیگری مانند فیلم های آخرزمانی روزی سبب شود كه استادیوم های باقی مانده از دوران ما، مانند ژیمینازیوم های یونان باستان كه محل ورزش و پهلوانی جوانان بودند و از مهم ترین مكان های شهر به شمار می رفتند، به آثاری برای مطالعه باستان شناسان تبدیل شوند؛ یا سكوهای متروك و خاك گرفته آنها به سرنوشت استادیوم پاناتنائیك یونان گرفتار شوند كه دیگر از شكوه مبارزه در میدانش و شور هواداری روی سكوهای مرمرینش -چنان كه در قرن چهارم قبل از میلاد بود- خبری نیست؛ شاید آخرین گونه زنده از معماری عمومی مربوط به قبل از دوران «اصالت زندگی انفرادی» هم جز در بازی های كامپیوتری پر از تماشاگر و هیاهوی هواداری نشود؛ اما هیچ كدام از این ها مسأله‌ی اصلی نیستند. خالی شدن سكوهای ورزشگاه بعنوان میعاد دسته ای از خرده فرهنگ های اجتماعی -كه ضرورتی انكارناپذیر برای پیشگیری از شیوع بیشتر ویروس كروناست- بستر همگرایی این خرده فرهنگ ها را بعنوان ابزار یكپارچگی اجتماعی و اجتماعی شدن افراد از آنها خواهد گرفت و در آینده ای نه چندان دور ارتباط فرهنگ های خرد اجتماعی و فرهنگ غالب را قطع خواهد نمود. باید دید كه چه چیزی می تواند این وظیفه را از بناهای عظیم ورزشی به امانت بگیرد.
منبع: برتریها
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد سكوهای خالی صحنه ترسناك معماری