دریچه ای به سمت نور معاهده مراکش مشکلات نابینایان را حل می کند؟
به گزارش برتریها، در حالی که دهه هاست نابینایان ایرانی به دلیل کمبود منابع مناسب سازی شده مطالعاتی در مضیقه هستند، لایحه «الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به معاهده مراکش» به مجلس ارسال شده است؛ اما این لایحه چیست و تا چه میزان برای رفع نیازهای نابینایان کارآیی و قابلیت اجرا دارد.
گروه جامعه ایرنا - در دهه های گذشته باآنکه اقدامات گوناگونی برای تسهیل دسترسی کم بینایان و نابینایان به کتاب ها و مجلات انجام شده اما باز هم شاهد آن هستیم که امکانات به اندازه مورد نیاز نیست؛ بعنوان مثال در عرصه چاپ آثار به خط بریل، کم کاری های زیادی طی دهه های گذشته انجام شده است. سهم جامعه نابینایان از کتاب های تولید شده در کشور ظرف یک سال، فقط یک صدم درصد است؛ یعنی از هر ۱۰۰ هزار عنوان کتاب انتشار یافته در کشور فقط هزار عنوان کتاب، برای مخاطبان نابینا مناسب سازی می شود. این ارقام، روایت تلخ دغدغه مطالعاتی نابینایان را نشان میدهد.
بیشتر بخوانید
تامین منابع مطالعاتی دغدغه اصلی دانشجویان نابینا است
محدودیت منابع مناسب سازی شده برای نابینایان مختص به ایران نیست، به همین دلیل در ۲۷ ژوئن سال ۲۰۱۳ میلادی در کازابلانکای کشور مراکش معاهده ای با نام مراکش برای تسهیل دسترسی افراد نابینا به آثار و منابع چاپی به تصویب رسید و از ۳۰ سپتامبر ۲۰۱۶ هم لازم الاجرا شد.
معاهده مراکش برای تسهیل دسترسی افراد نابینا، کم بینا یا دارای دیگر معلولیت های خوانشی به آثار منتشره چیست؟
ایران در سال ۲۰۱۴ معاهده مراکش برای تسهیل دسترسی افراد نابینا، کم بینا یا دارای دیگر معلولیت های خوانشی به آثار منتشره را امضا نموده است و شهرام دبیری معاون رئیس جمهور در امور مجلس دهم مهرماه سال جاری اعلام نمود لایحه «الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به معاهده مراکش برای تسهیل دسترسی افراد نابینا، کم بینا یا دارای دیگر معلولیت های خوانشی به آثار منتشره» به مجلس شورای اسلامی ارسال شده است.
براساس این معاهده اگر اثری در کشوری از عضو این معاهده، مناسب سازی شود، بقیه کشورهای عضو هم می توانند به آسانی به آن اثر دسترسی داشته باشند و نیازی نیست که بار دیگر آن اثر مناسب سازی شود.
معاهده تسهیل دسترسی به اوراق چاپی برای نابینایان، معلولان دیداری و دیگر معلولان خوانشی یا معاهده مراکش با هدف تجویز استفاده آزاد از آثار ادبی و هنری برای قسمتی از جامعه معلولان به تصویب رسیده است.
این معاهده که در قالب مقرراتی مستقل به یکی از استثنائات وارد بر حقوق مالکیت فکری می پردازد، تلاش می کند برپایه مبانی حقوق بشری، امتیازاتی را برای معلولان مقرر کند.
براساس معاهده مراکش که ایران آنرا امضا نموده است، ناشران باید نسخه الکترونیک کتاب خویش را برای تولید کتاب بریل در اختیار قرار دهد.
مزایای لایحه الحاق به معاهده مراکش چیست؟
کارشناسان ذیربط، تسهیل دسترسی به آثار منتشره برای افراد دارای معلولیت، پشتیبانی از حقوق بشر و عدالت اجتماعی، بهبود وضعیت آموزشی و فرهنگی، ترویج همکاری بین المللی، کاهش هزینه های تولید نسخه های خاص و توانمندسازی افراد دارای معلولیت را از مزایای الحاق به معاهده مراکش می دانند.
یکی از اصلی ترین مزایای الحاق ایران به معاهده مراکش، تسهیل دسترسی افراد نابینا، کم بینا و سایر افراد دارای مشکلات خوانشی به آثار منتشره است. این گروه از افراد به صورت معمول با موانع زیادی در دسترسی به کتاب ها و دیگر منابع فرهنگی مواجهند. همچون این موانع می توان به کمبود کتاب های بریل، کتاب های صوتی و نسخه های دیجیتالی با قابلیت خواندن توسط نرم افزارهای صفحه خوان اشاره نمود. اجرای این لایحه می تواند سبب افزایش تولید و توزیع منابع فرهنگی به فرمت های مناسب برای این افراد شود و دسترسی آنها به دانش و فرهنگ را بهبود بخشد.
شهرام دبیری معاون رئیس جمهور در امور مجلس دهم درباره اهمیت لایحه «الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به معاهده مراکش برای تسهیل دسترسی افراد نابینا، کم بینا یا دارای دیگر معلولیت های خوانشی به آثار منتشره»، گفته است: بمنظور کاهش مشکلات افراد دارای اختلالات بینایی یا دیگر ناتوانی های خوانشی برای دسترسی به آثار انتشار یافته و دستیابی به فرصت های برابر برای این افراد با افزایش تعداد آثار با اشکال دسترس پذیر و هم بهبود توزیع چنین آثاری، دولت لایحه الحاق جمهوری اسلامی ایران به معاهده فوق را برای انجام تشریفات قانونی مربوط، تقدیم مجلس شواری اسلامی کرده است.
وی اشاره کرد: در این لایحه ضمن پشتیبانی از حق نشر به عنوان انگیزه و پاداشی برای آفرینش های ادبی و هنری، دولت محدودیت ها و استثنائاتی را در قوانین داخلی ناظر بر حق نشر، جهت در دسترس قرار دادن آثار انتشار یافته برای افراد دارای اختلالات بینایی یا دیگر ناتوانی های خوانشی فراهم خواهدنمود.
معاهده مراکش و پشتیبانی از حقوق بشر و عدالت اجتماعی
الحاق به معاهده مراکش نشان دهنده تعهد ایران به اصول حقوق بشر و عدالت اجتماعی است. این معاهده به عنوان یکی از کوشش های بین المللی برای رفع تبعیض و نابرابری های موجود در دسترسی به منابع فرهنگی و آموزشی تدوین شده است. از این منظر، پذیرش لایحه «الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به معاهده مراکش برای تسهیل دسترسی افراد نابینا، کم بینا یا دارای دیگر معلولیت های خوانشی به آثار منتشره» می تواند گامی مهم در جهت تحقق عدالت اجتماعی و پشتیبانی از حقوق برابر افراد دارای معلولیت باشد.
از سوی دیگر دسترسی افراد دارای معلولیت به منابع آموزشی و فرهنگی یکی از عوامل اصلی در بهبود کیفیت زندگی آنها است. با اجرای این لایحه، امکان دسترسی به کتاب های درسی و دیگر منابع آموزشی برای دانش آموزان و دانشجویان نابینا و کم بینا بهبود می یابد. این اقدام می تواند تأثیر مثبتی بر پیشرفت تحصیلی و علمی این افراد داشته باشد و به آنها کمک نماید تا در جامعه بصورت فعال تری مشارکت کنند.
معاهده مراکش با هدف ترویج همکاری بین المللی برای دسترسی به آثار منتشره تدوین شده است. الحاق به این معاهده می تواند فرصتی برای ایران فراهم آورد با دیگر کشورها در حوزه تولید و تبادل منابع مناسب برای افراد دارای معلولیت همکاری کند. این همکاری ها می تواند به افزایش دسترسی به منابع متنوع و ارتقای کیفیت آنها منجر شود.
یکی دیگر از مزایای الحاق به معاهده مراکش، کاهش هزینه های تولید نسخه های خاص مانند کتاب های بریل و کتاب های صوتی است. معاهده مراکش به کشورها اجازه می دهد بدون نیاز به کسب اجازه از صاحبان حق مؤلف، نسخه های قابل دسترس برای افراد دارای معلولیت تولید کنند. این اقدام می تواند هزینه های مربوط به کسب مجوز و تولید نسخه های ویژه را کاهش داده و به تولید بیشتر و با کیفیت تر این نسخه ها کمک نماید.
توانمندسازی افراد دارای معلولیت از دیگر مزایای الحاق به معاهده مراکش محسوب می شود. دسترسی به اطلاعات و منابع فرهنگی همچون حقوق اساسی هر فرد است و می تواند تأثیر زیادی بر توانمندسازی افراد داشته باشد. با اجرای لایحه «الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به معاهده مراکش برای تسهیل دسترسی افراد نابینا، کم بینا یا دارای دیگر معلولیت های خوانشی به آثار منتشره»، افراد نابینا و کم بینا می توانند به منابع اطلاعاتی گسترده تری دسترسی داشته باشند که این امر می تواند به افزایش آگاهی، بهبود مهارت ها و ارتقای فرصت های شغلی آنها کمک نماید.
قابلیت اجرایی لایحه در هاله ای از ابهام
متاسفانه قابلیت اجرایی لایحه «الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به معاهده مراکش برای تسهیل دسترسی افراد نابینا، کم بینا یا دارای دیگر معلولیت های خوانشی به آثار منتشره» در هاله ای از ابهام قرار دارد چونکه برای اجرای موفق لایحه الحاق به معاهده مراکش، چالش هایی مانند تدوین قوانین و مقررات داخلی، همکاری بین نهادهای دولتی و خصوصی، تأمین منابع مالی و فنی، آگاه سازی و آموزش، ایجاد زیرساخت های مناسب و نظارت و ارزیابی وجود دارد که باید مدنظر قرار گیرند.
یکی از نخستین قدمهای لازم برای اجرایی کردن این لایحه، تدوین قوانین و مقررات داخلی برای هماهنگی با مفاد معاهده مراکش است. این قوانین باید به شکلی تدوین شوند که حقوق افراد دارای معلولیت در دسترسی به منابع فرهنگی و آموزشی تضمین شود و موانع موجود دراین زمینه برطرف گردد.
آیا ناشران اجازه می دهند کتاب های آنها مبدل به کتاب صوتی شود؟
همچنین اجرای موفق این لایحه نیازمند همکاری و هماهنگی بین نهادهای مختلف دولتی و خصوصی است. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت آموزش و پرورش، سازمان بهزیستی و دیگر نهادهای مرتبط باید با یکدیگر همکاری کنند تا منابع مناسب برای افراد نابینا و کم بینا تولید و توزیع شود. همچنین، همکاری با ناشران و سازمان های غیردولتی می تواند در اجرای بهتر این لایحه مؤثر باشد.
عضو هیات مدیره انجمن نابینایان ایران در این باره به خبرنگار ایرنا می گوید: برپایه معاهده مراکش، وزارت ارشاد هر کتابی که مجوز می دهد باید نسخه صوتی و بریل آن هم منتشر شود که خیلی از ناشرین با آن موافقت نمی کنند به خاطراینکه حقوق مادی و معنوی آنها را زیر سوال می برد.
امیر سرمدی افزود: علاوه بر این ما هنوز بستری نداریم که هنگامیکه کتاب ها در فرمت صوتی منتشر می شوند، مطمئن باشیم فقط به دست جامعه هدف نابینایان می رسد حالا مثلاً در آمریکا، کتابخانه نابینایان آمریکا را داریم که به شکلی طراحی شده که نابینایان عضو آن کتابخانه هستند و فقط بوسیله آن بستر است که نابینایان می توانند کتاب بخوانند یا کتاب دانلود کنند و گوش بدهند. اما در ایران چنین سامانه هایی فعلاً طراحی نشده است.
وی اشاره کرد: از طرف دیگر هیچ عزم او اراده ای از جانب وزارت ارشاد مشاهده نمی شود و این توان را ندارد که لزوما هر کتابی مجوز بدهد، نسخه صوتی و بریل آنرا منتشر کند.
عضو هیات مدیره انجمن نابینایان ایران با اشاره به این که ایران سالهای قبل به کنوانسیون معاهده مراکش پیوسته بود، اظهار داشت: بنظر می رسد ارسال لایحه «الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به معاهده مراکش برای تسهیل دسترسی افراد نابینا، کم بینا یا دارای دیگر معلولیت های خوانشی به آثار منتشره» به مجلس شورای اسلامی در حد نمایشی باقی می ماند.
سرمدی اضافه کرد: عملیاتی شدن معاهده مراکش نیاز به زیرساخت ها، عزم و اراده، هزینه های سنگین و توافق با ناشران دارد که هیچکدام در کشور انجام نشده است.
دیگر الزامات برای اجرایی شدن لایحه الحاق ایران به معاهده مراکش جهت نابینایان
باید توجه داشت که برای تولید نسخه های مناسب از آثار منتشره، نیاز به تأمین منابع مالی و فنی وجود دارد. دولت باید بودجه کافی برای تولید کتاب های بریل، کتاب های صوتی و نسخه های دیجیتالی با قابلیت دسترسی تأمین کند. علاوه بر این، باید از فناوریهای جدید برای بهبود کیفیت این نسخه ها و دسترسی سهل تر به آنها استفاده گردد.
از سوی دیگر آگاه سازی جامعه در رابطه با حقوق افراد دارای معلولیت و اهمیت دسترسی آنها به منابع فرهنگی و آموزشی یکی دیگر از اقدامات ضرورت دارد. برگزاری پویش های آگاه سازی و دوره های آموزشی برای ناشران، کتابخانه ها و نهادهای فرهنگی می تواند به اجرای بهتر این لایحه کمک نماید. همچنین، آموزش افراد دارای معلولیت در استفاده از تکنولوژی های کمکی و نرم افزارهای صفحه خوان می تواند دسترسی آنها به منابع را تسهیل نماید.
همچنین برای اجرایی کردن لایحه «الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به معاهده مراکش برای تسهیل دسترسی افراد نابینا، کم بینا یا دارای دیگر معلولیت های خوانشی به آثار منتشره»، ایجاد زیرساخت های مناسب هم ضرورت دارد. این زیرساخت ها شامل تجهیز کتابخانه ها به نسخه های مناسب از کتاب ها، ایجاد پایگاه های داده دیجیتالی و توسعه سیستم های امانت الکترونیکی برای افراد دارای معلولیت است. این اقدامات می تواند دسترسی به منابع را آسان تر و گسترده تر کند.
علاوه بر این برای اطمینان از اجرای موثر این لایحه، باید مکانیزم های نظارتی و ارزیابی مناسب ایجاد شود. نهادهای دولتی و غیردولتی می توانند با نظارت بر اجرای قوانین و ارزیابی عملکرد نهادهای مختلف دراین زمینه، از تحقق اهداف لایحه اطمینان حاصل کنند.
الحاق ایران به معاهده مراکش و انتظار برای تسهیل دسترسی به آثار منتشره برای معلولان
لایحه «الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به معاهده مراکش برای تسهیل دسترسی افراد نابینا، کم بینا یا دارای دیگر معلولیت های خوانشی به آثار منتشره» می تواند تاثیرات مثبتی بر زندگی افراد دارای معلولیت داشته باشد و به بهبود دسترسی آنها به منابع فرهنگی و آموزشی کمک نماید.
این لایحه با تسهیل دسترسی به آثار منتشره، پشتیبانی از حقوق بشر، بهبود وضعیت آموزشی و فرهنگی، ترویج همکاری بین المللی، کاهش هزینه های تولید نسخه های خاص و توانمندسازی افراد دارای معلولیت، گامی مهم در جهت تحقق عدالت اجتماعی و حقوق برابر است.
اجرای موفق این لایحه نیازمند همکاری نهادهای مختلف، تأمین منابع مالی و فنی، تدوین قوانین داخلی، آگاه سازی و آموزش جامعه، ایجاد زیرساخت های مناسب و نظارت و ارزیابی مستمر است. باتوجه به این اقدامات، می توان امیدوار بود که الحاق ایران به معاهده مراکش بتواند به بهبود وضعیت افراد نابینا و کم بینا و ارتقای کیفیت زندگی آنها کمک نماید.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد دریچه ای به سمت نور معاهده مراکش مشکلات نابینایان را حل می کند؟