سیره حكومت داری امام علی(ع)
به گزارش برتریها جامعه بشری با وجود نظام های سیاسی گوناگونی كه تجربه كرده است هنوز به اسوه ای برای عدالت و حكمرانی خوب نیازمند است. الگویی كه همچنان بعد از ۱۴ قرن باید آنرا در حكومت كوتاه علی(ع) جست وجو كرد. این گزاره یك خیال یا شعار نیست. بلكه بر اساس واقعیات تاریخی مكتوبی است كه از آن دوران بر جامانده است.
روزنامه ایران در یادداشتی به قلم نجفقلی حبیبی استاد دانشگاه می آورد: آنچه از امیرالمؤمنین امام اول شیعیان بر جای مانده، میراثی است که با فطرت انسان سازگار است و هیچ گاه کهنه نمی گردد. چونکه انسان نیازها و ادراکاتی دارد که با گذر زمان، تحول فناوری و... تغییر نمی کنند.
قابل انکار نیست که وجود حکومت یکی از نیازهای اصلی زندگی اجتماعی بشر است و پیشرفت تمدن حکومت ها را قوی تر و منسجم تر کرده است و دخالت بیشتری در زندگی شهروندان دارند. اتفاقاً بر مبنای همین گستردگی نفوذ قدرت حکومت ها است که نیاز بیشتری به الگو قرار گرفتن روش حکمرانی علی(ع) دیده می شود. روش ها و اهدافی که با اینکه تحت تاثیر عوامل خارجی در مواردی به ثمر نرسیدند اما در کارآمد بودنشان شکی نیست.
یکی از خصوصیت های حکومت امیرالمؤمنین این بوده است که مردم در نزد او بر مبنای نسبت و نسب، دین و قبیله دسته بندی نمی شدند بلکه بر اساس انسانیت شان ارزشمندی می یافتند و به نیازهایشان بعنوان انسان به ماهو انسان پرداخته می شد. آنجا که ایشان در نامه به مالک اشتر می گوید «مردم دو دسته اند: یا برادر دینی تو هستند، یا انسانی مانند تو. با همه مهربان باش و همچون گرگ خون آشام نسبت به مردم مباش» به همین دیدگاه اشاره دارد. پس ایشان حکومت را امری فراگیر می دانستند که باید همه آحاد مردمی را که در ذیل حاکمیت اش زندگی می کنند از مواهب خود برخوردار سازد. این اعتقاد و نگاه در تاریخ حکومت علی(ع) جنبه عینی دارد و در روایات گوناگونی همچون قضاوت یک قاضی میان امام مؤمنان و یک اهل کتاب بر سر زره و نرنجیدن ایشان از حکم قاضی به نفع آن فرد، در نامه اش به حاکم فرستاده خود به آذربایجان و شماتت او که چرا بر سفره اشراف نشسته و خویش را نمک گیر غذاهای پرچرب آنها کرده و به این واسطه در مظان بی عدالتی قرار گرفته بود، در نهی کردن مردم از کرنش کردن و دویدن پشت سر حاکم وقتی که از شهر انبار عبور می کرد و در صدها روایت دیگر بر جا مانده قابل پیگیری می باشد.
انسان دوستی، تقید به حفاظت از بیت المال، به یک چشم دیدن همه مردمان از جایگاه حاکم صرف نظر از اینکه آن مردمان دوست بودند یا مخالف و مراعات مساوات و عدالت میان آنها همچون خصوصیت های غیرقابل انکار حکومت عدل علی بوده است و فراموش نکنیم که او این اصول را در شرایطی در گستره حکمرانی خود پیگیری می کرده که شاید هفته ها طول می کشید تا قاصدی از دورترین شهرها به مرکز حکومت اسلامی امیرالمؤمنین خویش را برساند و خبری از آنچه رخ می دهد برساند.
امروز مراعات این اصول در شرایطی که امکان نظارت حکومت ها به وجب وجب از خاک تحت حکومت شان وجود دارد بسیار سهل الحصول تر است.
در کشور ما هم به لطف برقراری جمهوری اسلامی خیلی از این اصول در قانون اساسی و قوانین جاری تجلی یافته اند. با این وجود متأسفانه در اجرا چنان که باید به این اهداف دست نیافته ایم و شاهد واقعیت های غیرقابل دفاعی همچون فساد هستیم. حال آنکه حضرت علی وجود مخبران امین و راستگو را نه برای رصد مخالفان بلکه برای نظارت بر مسؤلان و گماشتگان حکومت به فرمانداران خود سفارش می کند.
این است که تحقق حکومت عدل علی تنها به حرف و در گرو قوانین ابتر مانده و سازمان های ناظر جامانده از انجام وظایف شان نیست. خوب است در این روزهای ضربت خوردن و شهادت همه ما به نحوه انجام وظایف مان و انطباق آن با الگوی کاملی که از امیرالمؤمنین در اختیار داریم بیندیشیم و به اصلاح امور بپردازیم.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد سیره حكومت داری امام علی(ع)